Iran Rusiya Munasibetleri - Wikipedia - Ureyim.az

İran–Rusiya münasibətləri — İran İslam Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında siyasi, sosial-iqtisadi, hərbi və digər sahələrdə ikitərəfli diplomatik münasibətlər. Bu münasibətlər 1521-ci ildə Böyük Moskva knyazlığı ilə Səfəvilər dövləti arasında qurulan münasibətlər ilə başlamışdır.^[1] Rusiya ilə İran arasında keçmiş və indiki əlaqə çoxdan mürəkkəb çoxşaxəli olmuşdur. İki xalq arasında coğrafi, iqtisadi və ictimai-siyasi qarşılıqlı əlaqənin uzun tarixi var. Qarşılıqlı münasibətlər çox vaxt təlatümlü, digər vaxtlarda isə hərəkətsiz olub.

İran–Rusiya münasibətləri
' '
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1720-ci ilə qədər, zahirən, İran və Rusiya arasında münasibətlər əsasən dostluq səviyyəsində idi və ikisi bərabər formada fəaliyyət göstərirdi. 1720-ci ildən sonra I Pyotrun İrana hücumu və Rusiya imperiyasının qurulması ilə İran və Qafqaza qarşı uzunmüddətli yürüşlərin ilki başlamışdır.^[2] Rusiya imperiyasının XIX əsrdə və XX əsrin əvvəllərində İranda opressiv rolu olmuş, bu da İranın inkişafına xələl gətirmiş və sonrakı sovet dönəminin böyük bir hissəsində "böyük şimal qonşusu"nun kölgəsi qalmışdır.^[3] Sovet İttifaqının süqutundan sonra iki xalq arasında çox yaxın mehriban münasibətlər var. İran və Rusiya strateji müttəfiqdirlər^[4][5][6] və Qafqazda Ermənistanla yanaşı bir ox təşkil edirlər. İran və Rusiya həmçinin Suriya və İraqdakı münaqişələrdə hərbi müttəfiqlər, Əfqanıstanda və postsovet Mərkəzi Asiyada tərəfdaşdırlar. Rusiya Federasiyası həm də İrana əsas silah və silah tədarükçüsüdür. İrana qarşı beynəlxalq iqtisadi sanksiyalara görə Rusiya, xüsusən də keçmiş neft ehtiyatları baxımından əsas ticarət tərəfdaşına çevrilib. İndiki dövrdə Rusiya və İran yaxın iqtisadi və hərbi ittifaqı bölüşürlər, hər iki ölkə əksər Qərb dövlətləri tərəfindən ağır sanksiyalara məruz qalır.^[7][8]

İranın Moskvada səfirliyi, Həştərxan və Kazan şəhərlərində konsulluqları var. Rusiyanın Tehranda səfirliyi, Rəşt və İsfahanda konsulluqları var.