 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Atom bağçılığı – bitkiləri radiasiyaya məruz qoymaqla həyata keçirilən mutasiyalı seleksiyanın növü. Bu yolla bəzi yeni sortlar alınmışdır. Əsasən qamma radiasiyasının tətbiq olunduğu qamma bağlarından istifadə olunur.[1]
Bitkilərin radiasiya şüalanması ilə yetişdirilməsindən 2000-dən çox yeni bitki sortu alınmışdır.[2] 1970-ci illərdə Texas ştatında alınmış və 1984-cü ildə təsdiqlənmiş Rio Red qreyfurt sortu atom bağçılığının bir məhsuludur.[3]
Atom bağları 1950-ci illərin əvvəllərində başladılmış "Sülh üçün atomlar" proqramının bir hissəsi idi. Bu proqram İkinci Dünya müharibəsindən sonra nüvə enerjisinin sülh məqsədləri üçün istifadə olunmasını hədəfləmişdi.[4] Qamma bağları ABŞ, Avropa, SSRİ, Hindistan və Yaponiyadakı laboratoriyalarda yaradılmışdır.[1] Onların ilkin məqsədi radiasiyanın bitkilərin həyatı üzərindəki təsirini öyrənmək idi, lakin tədricən bu tədqiqatlar faydalı xüsusiyyətlərə malik olan bitki sortlarının alınmasına yönəlmişdir. Bu cür xüsusiyyətlərə pis hava şəraitinə dözümlülük və daha tez yetişmə daxil idi.[2] 1959-cu ildə britaniyalı nüvə aktivisti Muriel Hovort tərəfindən Atom Bağçılığı Cəmiyyəti qurulmuşdur.[5]
1960-cı ildə Hovort atom bağçılığı haqqında kitab nəşr etdirmişdir.[6] Atom Bağçılığı Cəmiyyətinin üzvləri şüalanmaya məruz qalmış bitki toxumları qəbul edir, onları öz bağlarında yetişdirir və nəticələri Hovorta göndərirdilər.[7] Hovort öz bağında iki fut hündürlüyündə olan yerfındığı bitkisi yetişdirə bilmişdir.[7] Cəmiyyətin ən gənc üzvü 15 yaşlı Kristofer Abbey idi. İstborn Kollecinin tələbəsi olan o, şüalanmaya məruz qalmış bir neçə toxumu yetişdirdiyinə görə sertifikat əldə etmişdir.[8]
İlk illərdəki aktivliyə baxmayaraq Atom Bağçılığı Cəmiyyəti 1960-cı illərin ortasından populyarlığını itirməyə başlamışdır. Əsas səbəblər ictimai rəyin nüvə enerjisindən uzaqlaşması və cəmiyyət üzvlərinin əhəmiyyətli nəticələr əldə edə bilməməsi olmuşdur.[8] Buna baxmayaraq, böyük ölçüdə olan qamma bağları istifadədə qalmış və müxtəlif bitki sortları alınmışdır.[9]
Qamma bağları adətən 2 hektar sahəyə və dairəvi formaya malik olur. Radiasiya mənbəyi mərkəzdə yerləşdirilir. Bitkilər piroq dilimi formasında yerləşdirilir. Radioaktiv bombardman təxminən 20 saat davam edir. Bundan sonra alimlər qoruyucu geyimlər geyinərək nəticələri yoxlayırlar.[2] Mərkəzə ən yaxın olan bitkilər adətən ölür, bir az daha uzaqda olan bitkilərdə isə "anormal böyümələr" müşahidə olunur.[4] Daha uzaqda yerləşən bitkilər əsas tədqiqat obyektidir: radiasiya mənbəyindən bir qədər uzaqda olduğu üçün mutasiyalar ölümcül səviyyədə olmur.
Yaponiya Radiasiyalı Seleksiya İnstitutu müasir dövrdə atom bağçılığının texnikalarından istifadə etməyə davam edir.[10]
Atom bağlarının populyarlığı İkinci Dünya müharibəsindən sonra nüvə enerjisinin yeni tətbiq sahələrini axtaran cəmiyyətin marağı ilə əlaqələndirilir. Bir çox alim aclığı və enerji problemini həll etməyin yolunu nüvə enerjisindən istifadədə görmüşdür.[8]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|