Filiki Eterya (yun. Φιλική Εταιρεία, azərb. Dostluq Cəmiyyəti) — Yunanıstanı Osmanlı imperiyasının işğalından azad etmək məqsədi ilə 1814-cü ildə bir qrup yunan tərəfindən yaradılmış məxfi bir cəmiyyət. Bu cəmiyyətin adı bəzi mənbələrdə Etnik-i Eteriya kimi də göstərilir.[1]
Bu sözün mənası “Dostluq Cəmiyyəti” deməkdir. Onlar Qərbi Avropada fəaliyyət göstərən məxfi mason cəmiyyətlərinin yaradılış və fəaliyyət göstərmə üsullarını mənimsəmişdilər.[2] Filiki Eteriya 1814-cü ildə Emmanuil Ksantos, Nikolaos Skufas və Atanasios Çakalof adlı üç yunan tərəfindən o dövrdə Rusiyanın, müasir dövrdə isə Ukraynanın sərhədləri daxilində yerləşən Odessa şəhərində yaradılmışdır. Cəmiyyətin məqsədi Yunanıstan İstiqlaliyyət müharibəsini həyata keçirmək və Bizansı dirçəltmək idi. Bu təşkilat pul yığmış, silah paylamış, Osmanlı imperiyasının əleyhinə baş verəcək qiyam üçün təbliğat işləri aparmışdır. Hərəkatın lideri Aleksandr İpsilantis olmuşdur.[3]
Bu qərarlar əsasında birləşmiş assosiasiyasının mərkəzi Manya idi. Mərkəz 1818-ci ildə İstanbula köçürülmüşdür.[4] 1820-ci il aprel ayının 12-də keçirilmiş iclas zamanı assosiasiyanın rəhbərliyinə çar I Aleksandrın adyutantı olan Aleksandr İpsilantis gətirilmişdir. Məlumdur ki, 1820-ci ilə qədər cəmiyyətin üzvlərinin sayı 200.000 nəfərə çatmışdı.[5] Valaxiya-Moldavia hərəkatlarında, Moreya (1821) və Krit inqilablarında (1897) fəal rol oynamış Filiki Eteriya Osmanlı imperiyasının dağılması zamanı əsas məqsədlərindən uzaqlaşaraq “Megali İdea” (Böyük Yunanıstan) ideyasını irəli sürərək imperialist xarakter qazanmışdır.
Vikianbarda Filiki Eteriya ilə əlaqəli mediafayllar var. |