 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
1755–1756-cı illər Konstantinopol Kilsə Məclisi — 1755–1756-cı illərdə çağırılan Pravoslav Kilsəsinin lokal məclisi. Kilsə Məclisi Pravoslav Kilsəsindən kənarda icra edilən bütün müqəddəs sakramentləri etibarsız elan etmiş,[1] Katolik Kilsəsinin vəftiz təcrübəsini tənqid etmiş[2] və katoliklər ilə protestantların pravoslavlığa keçərkən yenidən vəftiz olunması barədə qərar qəbul etmişdir.[3]
1054-cü ildə baş tutmuş Böyük Sxizma və Reformasiya hərəkatı Pravoslav Kilsəsinin katolisizm və protestantizmə münasibətinin formalaşmasına səbəb olmuşdur.[4] Katoliklərin Pravoslav Kilsəsinə qəbul forması ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar mövcud idi. Bunlar tövbə, miropomazaniye və ya vəftiz yolu ilə həyata keçirilirdi. 1484-cü ildə keçirilmiş Konstantinopol Kilsə Məclisi bu məsələni nizama salaraq katoliklərin miropomazaniye yolu ilə qəbul edilməsini qərara almışdır.[5] Bu praktika Pravoslav Kilsəsində geniş şəkildə tətbiq olunurdu. Antioxiya patriarxı III Makari 1657-ci ildə yazmışdır:[6]
|
Biz onların [katoliklərin] kahinliyini tanıyırıq və pravoslavlığa keçən latın kahinlərini yenidən xiroton etməyərək onların vəftizini də qəbul edirik. Onlar sadəcə sxizmatiklərdir; sxizma isə insanı nə imansız, nə də vəftizsiz edir, sadəcə onu Kilsədən ayırır.[7] | 
|
Katoliklərin təkrar vəftiz olunmasına qarşı çıxan Konstantinopol patriarxı III İeremiya da bu fikri müdafiə etmişdir. 1723-cü ildə Şərqi-Katolik Kilsəsinin üç patriarxı – Konstantinopol patriarxı III İeremiya, Antioxiya patriarxı III Afanasi və Yerusəlim patriarxı Xrisanf "Pravoslav imanı haqqında məktub"da bu məsələnin qəbuledilməz olduğunu vurğulamışdılar:[3]
|
|
Eyni şəkildə, biz imanın qeyri-kamilliyinin müqəddəs mərasimin tamamlığını pozduğunu iddia edən təlimi yalan və natəmiz hesab edirik... |
|
XVII əsrdə Osmanlı imperiyasında pravoslavlar arasında katolik prozelitizmi güclənmişdi. 1729-cu ildə Roma İnam Təbliğatı Konqreqasiyası katoliklərlə bir olmayan xristianların katolik mərasimlərində (lat. communicatio in sacris) iştirakını qadağan etmiş[1][8] və bu da Pravoslav Kilsəsinin mərasimlərinin qanuniliyinə şübhə yaratmışdır.[9]
Latın əleyhdarı mövqedə dayanan V Kirill keçmiş katoliklərin yalnız vəftiz yolu ilə qəbul edilməsini tələb etmişdir. O bu mövqeyinə görə 1751-ci ilin iyununda mitropolitlər tərəfindən devrilərək Xalki adasına sürgün edilmişdir.[10] Onun yerinə təyin olunan II Paisi və Müqəddəs Sinod V Kirillin mövqeyini, həmçinin onu dəstəkləyən rahib Avksentinin fikirlərini rədd etmişdir. Sonradan Avksentinin həbs edilməsi iğtişaşlara səbəb olmuşdur. Nəticədə, xalq təzyiqi ilə V Kirill vəzifəsinə qaytarılmışdır. 1755-ci ildə V Kirill məktub yayımlamış, burada katoliklərin və ermənilərin vəftiz edilməsini etibarsız hesab etmişdir. Buna cavab olaraq, Kizik mitropoliti Ananiyanın rəhbərliyi ilə[10] Müqəddəs Sinodun 18 arxiyereyi patriarxın mövqeyinə qarşı dekret yaymışdır. Buna baxmayaraq, sözügedən arxiyereylər Konstantinopoldan uzaqlaşdırılmış,[3] Kirillin məktubu isə kilsələrdə oxunmuşdur.[10]
Beləliklə, 1755-ci ildə Pravoslav Kilsəsində heterodoksların qəbul edilməsi məsələsi ciddi qarşıdurmaya çevrilmişdir. Bir tərəfdə V Kirill və Avksenti Diakon, digər tərəfdə isə II Paisi və mitropolit IV Kallinik dayanırdı. V Kirill müttəfiq axtarışına çıxmış, İskəndəriyyə və Yerusəlim patriarxlarından dəstək istəmişdir.[10]
Yepiskop Sergey Serafimov Kilsə Məclisinin çağırılma səbəblərini Yunan Kilsəsinin ağır vəziyyəti və yezuitlərin fəal təbliğatına qarşı mübarizə səyləri ilə izah etmişdir.[11] Kilsə tarixçisi Aleksey Lebedev bu qərarların kilsədəki nizamsızlıq şəraitində qəbul edildiyini qeyd etmişdir.[12] Serb kanonisti yepiskop Nikodim Milaş qərarların səbəbi kimi pravoslav–katolik münasibətlərində olan gərginliyi və latın təbliğatının qarşısının alınmasını göstərmişdir.[13]
Kilsə Məclisi katolisizmə aid vəftiz praktikasını rədd etmişdir. Kilsə Məclisinin qərarında bildirilmişdir:[14]
|
|
Üç il əvvəl bidətçilərdən bizə keçən vəftiz ənənəsinin tanınıb-tanınmaması məsələsi qaldırılmışdır, çünki bu vəftiz ənənəsi müqəddəs həvarilərin və müqəddəs ataların ənənəsinə, həmçinin kafolik və apostol kilsəsinin adət və qaydalarına zidd olaraq həyata keçirilir. Biz ... bidətçilərə xas, Müqəddəs Ruh və həvarilər tərəfindən əmr olunduğu kimi həyata keçirilməyən hər şeyi həvarilərin bütün ənənəsinə zidd hesab edir, onları pozğun insanların əməli kimi qəbul edirik və ümumi qərarla bütün bidətçi vəftiz aktlarını rədd edirik. Buna görə də bizim kilsəmizə keçən bütün bidətçiləri müqəddəsləşdirilməmiş və vəftiz olunmamış kimi qəbul edirik. Bu məsələdə əvvəlcə Rəbbimiz İsa Məsihin Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adına vəftiz etməyi əmr etdiyi həvarilərinə, həmçinin üç dəfə suya batırılma ilə Müqəddəs Üçlüyün hər bir şəxsinin adının çəkilməsini müəyyən etmiş müqəddəs ilahi həvarilərə və son olaraq, pravoslavlığa keçənlərin üç dəfə suya batırılma ilə və hər dəfə İlahi İpostasilərdən birinin adının çəkilməsi ilə vəftiz olunmasını əmr edən ikinci və beşinci–altıncı Ekumenik Kilsə Məclislərinə əməl edirik. Biz bu müqəddəs və ilahi qaydaları rəhbər tutur, apostol ilahi əmrə uyğun olmayan və ona zidd olan bidətçi vəftiz ənənəsini pislənməli və iyrənc hesab edirik, çünki bu, müqəddəs Amvrosi və Böyük Afanasinin sözlərinə görə, faydasız bir yuyunma, katexumeni müqəddəsləşdirməyən və insanı günahdan təmizləməyən bir əməldir. Buna görə əvvəl vəftiz olunmuş pravoslavlığa keçən bidətçiləri pravoslavlığa keçən zaman vəftiz olunmamış kimi qəbul edir, apostol və Kilsə Məclisi qaydalarına uyğun olaraq onları tərəddüdsüz vəftiz edirik. |
|
Bu qərar Konstantinopol patriarxı V Kirill, İskəndəriyyə patriarxı Matfey Psalt və Yerusəlim patriarxı Parfeni tərəfindən imzalanmışdır.[2] Qərarda Roma-Katolik Kilsəsinin adının çəkilməyinə baxmayaraq, bu, əsasən katoliklərə qarşı yönəlmişdi.[3][15] Qərardan sonra yunan kilsələrində katolik və protestantların təkrar vəftiz olunmağına başlamasına baxmayaraq, qeyri-xalkedon və Efesdən əvvəlki kilsələrdən ortodoksluğa keçənlər əvvəlki kimi vəftiz olunmadan qəbul edilirdi,[3] Rus Pravoslav Kilsəsində isə katoliklər tövbə mərasimi ilə qəbul edilməyə davam edirdi.[16]
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu qərarlar ekklesioloji səbəblərdən çox Egey adalarında yezuit missionerliyinə qarşı reaksiya idi.[17] Katoliklərin təkrar vəftiz olunması Şərqi Avropa və Yaxın Şərqdə ortodokslar tərəfindən katolik təsirinə qarşı müdafiə tədbiri kimi dəyərləndirilir. Yunandilli lokal ortodoks kilsələrində bu praktika XIX əsrin sonuna qədər davam etmişdir.[18]
İlahiyyatçı Nikolay Afanasyev qərarın kanonlara istinadlarında qeyri-dəqiqliklər olduğunu, İkinci Ekumenik və Trullo Kilsə Məclislərinin qaydalarının V Kirillin iddia etdiyi tələbləri irəli sürmədiyini bildirmişdir. Afanasyev bu qərarın Karfagenli Kiprianın təliminə istinad etdiyini və ziddiyyətli prinsiplərin eyni vaxtda qəbul edildiyini tənqid etmişdir.[19] Nikodim Milaş qeyd etmişdir ki, Kilsə heç vaxt tökülmə ilə olan vəftizi pisləməmişdir və bu səbəbdən 1756-cı il Kilsə Məclisinin qərarı əvvəlki təcrübəyə ziddir.[20]
Avstriyalı kilsə tarixçisi Ernst Zuttner qeyd edirdi ki, bu qərar Böyük Sxizmadan sonra Latın Kilsəsinə qarşı ən sərt münasibət olmuşdur. Onun fikrinə görə, 1729-cu il katolik və 1756-cı il pravoslav qərarları 1054-cü ilin qarşılıqlı lənətlərindən daha dərin parçalanmaya səbəb olmuşdur.[9] Arximandrit Amvrosi Poqodin bu qərarı "kilsəvi" yox, "demaqoji və şovinist" xarakterli hesab edirdi.[21] Kilsə tarixçisi İvan Meyendorf bu qərarı XVIII əsrdə Yunanıstanda katoliklərin pravoslavlar arasında nüfuz qazanmaq cəhdlərinə qarşı atılmış addım kimi qiymətləndirirdi.[22]
1756-cı il Kilsə Məclisinin qərarları mövcud pravoslav ənənəsinə İkinci Ekumenik Kilsə Məclisinin 7-ci, Trullo Kilsə Məclisinin 95-ci və 1484-cü il Konstantinopol Kilsə Məclisinin qərarlarına zidd olduğu üçün yunan kanonistləri bu fərqi "ikonomiya" və ya "mülayimlik" prinsipi ilə izah etməyə çalışmışdılar.[15]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|