Muharibe Haqqinda - Wikipedia - Ureyim.az

"Müharibə haqqında" (alm. Vom Kriege‎) — alman generalı Karl fon Klauzevitzin 1816-cı ildən vəfatına qədər (1831) yazdığı hərb sənəti haqqında traktat. Əsər sona qədər tamamlanmasa da, Klauzevitsin dul həyat yoldaşı 1832-ci ildə onun bu şah əsərini nəşr etdirdi. Ümumiyyətlə qəbul edilir ki, Klauzevitsin traktatı XIX əsrin sonu və XX əsrin sərkərdələrinə digər bütün kitablardan daha çox təsir etmişdir .

Müharibə haqqında
alm. Vom Kriege‎
Müəllif	Karl fon Klauzevits
Orijinal dili	alman dili
Nəşr ili	1832
Elektron versiya

Kitabın bəzi əsas ideyalarını və hətta adını Prussiya ordusundakı bir yoldaşdan götürən Klauzevits bütün həyatı boyu daima işinə yenidən baxırdı. Dövrün digər hərbi müəlliflərindən fərqli olaraq, o, yalnız son 150 ilin müharibələri və xüsusilə Napoleon müharibələri ilə maraqlanırdı. Delbrükdən xeyli əvvəl o, XVII-XVIII əsrlərdəki ehtiyatlı “kabinet müharibələri” ilə Napoleonun (və qismən də Suvorovun^[1]) ildırımsürətli kampaniyaları arasında əsas fərqi gördü, düşməni taqətdən salmaq üçün deyil, əzmək üçün nəzərdə tutulmuşdu.Klauzevits müharibənin sosial-mədəni hadisə kimi aşağıdakı tərifini verir:

... Beləliklə, müharibə təkcə hər bir konkret halda öz xarakterini dəyişən buqələmun deyil; ümumi görkəmində (onda hökmranlıq edən meyllərə münasibətdə) müharibə heyrətamiz üçlüyü təmsil edir, onun ilkin elementi zorakılıq, nifrət və düşmənçilikdən ibarət olur ki, bu da kor təbiət instinkti kimi qəbul edilməlidir; onu azad mənəvi fəaliyyət meydanına çevirən ehtimal və təsadüf oyunundan; siyasət aləti kimi tabeliyindən, onun sayəsində xalis zəkaya tabedir.

Bu üç tərəfdən birincisi əsasən xalqa, ikincisi daha çox sərkərdə və ordusuna, üçüncüsü isə hökumətə aiddir...

Orijinal mətn (alm.)

Der Krieg ist also nicht nur ein wahres Chamäleon, weil er in jedem konkreten Falle seine Natur etwas ändert, sondern er ist auch seinen Gesamterscheinungen nach in Beziehung auf die in ihm herrschenden Tendenzen eine wunderliche Dreifaltigkeit, zusammengesetzt aus der ursprünglichen Gewaltsamkeit seines Elementes, dem Haß und der Feindschaft, die wie ein blinder Naturtrieb anzusehen sind, aus dem Spiel der Wahrscheinlichkeit und des Zufalls, die ihn zu einer freien Seelentätigkeit machen, und aus der untergeordneten Natur eines politischen Werkzeuges, wodurch er dem bloßen Verstand anheimfällt. Die erste dieser drei Seiten ist mehr dem Volke, die zweite mehr dem Feldherren und seinem Heer, die dritte mehr der Regierung zugewendet.

Hesab edilir ki, bu “Klauzevits üçlüyü” yazı üçün motiv, bütün traktatın əsası və təməl daşıdır və ayrı-ayrı ideyaları, faktları və konsepsiyaları ardıcıl bir nəzəriyyəyə birləşdirən də məhz budur.^[2]

XVIII və XIX əsrlərin sonunda hərbi inqilabın mahiyyətini anlamağa çalışaraq, Klauzevits məhdud və ümumi müharibə arasında fərq qoyan ilk şəxs oldu. Bəzən o, XX əsrdə dünya müharibələri şəklini alan və milyonlarla mülki insanın həyatına son qoyan müharibənin tam formasını təbliğ etməklə hesablanır. Bu, tamamilə ədalətli deyil, çünki ölümündən üç il əvvəl müəllif əsərinin müvafiq müddəalarına yenidən baxmağa başlamışdır. O, kitabın yalnız əvvəlini və sonunu yenidən yazmağa müvəffəq oldu: total müharibə prinsiplərinin ekspozisiyası işlənməmiş qalan fəsillərdə görünür.

Klauzevitsin məqsədlərindən biri Napoleonun döyüş meydanında əldə etdiyi qeyri-adi uğurun sirrini açmaq, eləcə də Rusiya və İspaniyadakı məğlubiyyətlərini təhlil etmək idi. Xüsusilə 1812-ci ildə Napoleonun Rusiyadakı məğlubiyyətini təhlil edərkən deyilirdi: “Rusiya həqiqətən fəth oluna bilən, yəni işğal oluna bilən bir ölkə deyil, ən azı bunu nə müasir Avropa dövlətlərinin qüvvələri, nə də Bonapartın bu məqsədlə gətirdiyi 500.000 insan edə bilməmişdir. Belə bir ölkə ancaq öz zəifliyi və daxili çəkişmələr nəticəsində məğlub edilə bilər.“ Siyasi mövcudluğun bu zəif nöqtələrinə ancaq ölkənin tam ürəyinə nüfuz edəcək bir sarsıntı ilə nail olmaq olar... 1812-ci il yürüşü uğursuz oldu, çünki düşmən hökuməti möhkəm göstərdi, xalq isə sadiq və dönməz qaldı, yəni uğur qazana bilmədi”.^[3]

Klauzevits Jomininin hərbi uğurun riyazi düsturlara, qrafiklərə və nəzəri hesablamalara qədər azaldıla biləcəyi fikrini qəbul etmirdi. Bu baxımdan o, maarifçiliyin rasionalist pafosunu rədd edərək, xalqın ruhu və hərbi dahi qüdrəti ilə romantik sərxoşluğun lehinədir. “Müharibə dumanı” (yəni çaşqınlıq, xaos) şəraitində hər hansı bir ordunun uğurunun əsas komponentlərindən biri Klauzevitsə görə “tam qanlı qələbə hissi”, yəni qələbə psixologiyası, ruhu və əxlaqıdır. Buna görə də müharibə öz-özünə qapalı deyil: mütəfəkkirin təbirincə desək, bu, “başqa vasitələrlə siyasətin davamıdır”.

Klauzevitsin əsəri Fransa-Prussiya müharibəsində özünün ildırım sürəti ilə Avropanı heyrətə salan alman qələbələrinin memarı Helmut fon Moltkenin istinad kitabı kimi adlandırıldıqdan sonra Prussiyadan kənarda geniş məşhurluq tapdı.