Meskey Ucali - Wikipedia - Ureyim.az

Başqırd dilində “Uçalı” (başqırd. Үс алды) hərfi mənada “qisas” deməkdir. Rəvayətə görə, 14-cü əsrin sonunda müasir şəhərin yerləşdiyi yerdə Teymur Qızıl Orda xanı Toxtamışla vuruşdu və Toxtamışın tərəfdarları olan köçəri Cənubi Ural başqırdlarını qırdı. Başqa bir nəzəriyyəyə görə, şəhər yaxınlıqdakı göllərə görə adlandırılmışdır: Böyük Uçalı və Malye Uçalı. Göllərin adlarının mənşəyi ilə bağlı da bir neçə nəzəriyyə mövcuddur. Başqırd geoloqları hesab edirlər ki, göllərin adı yuşalı sözündəndir, bu da öz növbəsində yuşa sözündən əmələ gəlib - keçmişdə boya istehsalında istifadə olunan qum və gil yataqlarının rəng diapazonu üçün ümumi başqırd adı. Başqa bir ehtimal da ondan ibarətdir ki, yuşalı sözünün çöküntüləri Uralda geniş yayılmış “yeşəm” mənasını verən yuşa sözündən əmələ gəlməsidir. Nəhayət, başqa bir versiyada göllərin adının tatarca “qəzəbli” mənasını verən açulı sözündən götürüldüyü bildirilir.

Şəhərin yaxınlığında Malı Uçalı--II aşkar edilmişdir.Altı min ildən çox əvvəl,hündür bir sıldırım qayalıqda balıqçılar qəbiləsi daşda yaşayış üçün daş çuxur kəsmişdir.Üstü loglarla örtülür,içərisində mərkəz tikilir,onun ətrafında gildən qab qırıqları və yəşəm çaxmaq daşı,qaya büllur və topazdan müxtəlif alətlərə rast gəlinir.

İnzibati bölgülər çərçivəsində Uçalı,Uçalinski rayonunun inzibati mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir.İnzibati bölgü kimi ayrı-ayrılıqda respublika əhəmiyyətli Uçalı şəhəri - rayonların statusuna bərabər olan inzibati ərazi vahidi kimi birləşdirilmişdir.Respublika əhəmiyyətli Uçalı şəhəri bələdiyyə bölməsi olaraq Uçalı Şəhər Qəsəbəsi kimi Uçalı Bələdiyyəsinin tərkibinə daxildir.

Şəhərin ən böyük sənayesi Rusiyada sink konsentratının mühüm istehsalçısı olan filiz emalı və emal fabrikidir.(Uçalı mədən-metallurgiya kombinatı,Ural mədən-metallurgiya şirkəti).

Əhali:37,788 (2010-cu ilin siyahıya alınması), 37,196(2002-ci ilin siyahıya alınması), 32,404(1989-cu ilin Sovet siyahıya alınması)

2010-cu ilin siyahıya alınmasına görə,şəhər əhalisinin etnik tərkibi aşağıdaki kimi olmuşdur:

1.Başqırdlar:50.2%

2.Ruslar:26.6%

3.Tatarlar:20.9%

4.Digər xalqlar:2.3%

Uçalıda altı məktəb var.Uçalıdaki ali təhsil müəssisələrinə Başqırd Dövlət Universitetinin Uçalı filialı,Mədən-Metallurgiya Kolleci,İncəsənət və Mədəniyyət Kolleci daxildir.

Məsafələr:

• rayon mərkəzindən (Şaran): 69 km,
• kənd sovetliyindən (Naurız): 9 km.
• ən yaxın dəmiryol stansiyasından (Şatrım stansiyası): 79 km.

2002-ci ildə keçirilən Ümumrusiya əhalinin siyahıya alınmasına əsasən kənddə başqırdlar (99 %) üstünlük təşkil edir.^[2]

• asmo-rb.ru — Başqırdıstan Respublikası Bələdiyyələr Şurasının rəsmi saytı