 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Macarların Avropaya yürüşləri (mac. kalandozások, alm. Ungarneinfälle) — IX əsrin sonlarından X əsrin ortalarına qədər davam edən hərbi-siyasi hadisələr zənciri.[1] Bu dövr Macarıstan tarixində "Honfoglalás" — yəni "Vətənə yiyələnmə" dövründən dərhal sonra gəlir və onların Avropanın müxtəlif bölgələrinə etdikləri təşkilatlanmış hücumlarla xarakterizə olunur. Macarlar Karpat hövzəsini (sonradan Macarıstan krallığına çevriləcək ərazi) əvvəlcədən planlaşdırılmış şəkildə ələ keçirdilər. 862–895-ci illər arasında uzunmüddətli məskunlaşma dövrü baş verdi və bu müddətdən sonra onlar həm qərbdəki keçmiş Frank torpaqlarına, həm də cənubdakı Bizans imperiyasına qarşı hərbi yürüşlərə başladılar.[2] Qərbə edilən hücumlar yalnız 955-ci ildə Lex döyüşündə macarların məğlubiyyətindən sonra dayandırıldı. Bu məğlubiyyət 962-ci ildə Müqəddəs Roma imperiyasının yenidən bərpasına gətirib çıxardı və Qərbi Avropada yeni siyasi nizam formalaşdı.[3]
| Macarların Avropaya yürüşləri | |
|---|---|
 | |
| Yeri | |
| Nəticəsi | 899-970-ci illər arasında tədqiqatçılar Avropanın müxtəlif yerlərində 47 (38-i Qərbə, 9-u Şərqə) basqınları sayırlar. Bu ekspedisiyalardan yalnız 8-i uğursuz, qalanları isə uğurlu olmuşdur. |
| Münaqişə tərəfləri | |
|
|
|
Bizans torpaqlarına yönəlmiş hücumlar isə X əsr boyunca davam etmiş və yalnız macarların xristianlaşdırılması və 1000-ci ildə Xristian Macarıstan krallığının yaradılması ilə sona çatmışdır.[4]
Macar tayfaları IX əsrin sonlarında Ural dağlarının qərbindən, ardınca Qara dəniz sahilindən keçərək Karpat hövzəsinə yerləşmişdilər. Bu bölgəyə gəldikdən sonra onların yeni qonşuları arasında Şərqi Frank krallığı, Bizans imperiyası, Böyük Moraviya və digər Slavyan dövlətləri vardı. Bu dövlətlərlə münasibətlər ilk dövrdə əsasən hərbi xarakter daşıyırdı.[5]
Macarların ilk böyük yürüşləri 890-cı illərin sonlarında baş verir. 892–894-cü illərdə onlar Şərqi Frank krallığının tərkibində olan Pannoniya torpaqlarına daxil oldular.[6] Bu dövr ərzində macarlar müxtəlif dövlətlər arasında baş verən münaqişələrdən istifadə edərək, tez-tez bir tərəfin maraqları naminə muzdlu ordu kimi çıxış edirdilər. 894–896-cı illərdə, Bolqar çarı I Simeon ilə Bizans arasında müharibə zamanı Macarlar Bizans tərəfdən muzdlu ordu kimi Bolqarlara qarşı vuruşmuşdular.[7] Lakin bu münaqişə zamanı bolqarlar peçeneqlərlə ittifaq quraraq macarların geri çəkilməsinə səbəb olmuşdular. Bu hadisə macarların Karpat hövzəsinə tam köç etməsinə təkan vermişdir. 900-cü ildən sonra Macar hücumları daha sistematik və geniş miqyaslı xarakter alır.[8]
Lex döyüşündən sonra macarlar daxili islahatlara yönəldilər.[12] Onlar köçəri həyat tərzindən oturaq həyat tərzinə keçərək xristianlığın qəbuluna hazırlaşmağa başladılar. Bu proses nəticəsində I İştvan dövründə 1000-ci ildə Macarıstan krallığı rəsmi olaraq yaranmış və xristian dünyasının bir hissəsinə çevrilmişdir.[13] Macar yürüşləri Qərbi Avropa xalqları üçün ciddi təhlükə yaratmış və bölgədə siyasi sabitliyi pozmuşdu. Bununla belə, bu yürüşlər həm də macarların öz dövlətçiliklərinin əsasını qoymalarına və Karpat hövzəsində daimi yerləşmələrinə imkan yaratmışdır.[14]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|