 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Mixail Petroviç Staritski (ukr. Михайло Петрович Старицький, Mıxaylo Petrovıç Starıtskı; 2 (14) dekabr 1840 – 14 (27) aprel 1904, Kiyev[1]) — Ukrayna yazıçısı, dramaturqu və teatr xadimi. O, əsərlərini ukrayn və rus dillərində yazmışdır.
| Mixail Staritski | |
|---|---|
| ukr. Михайло Петрович Старицький | |
 | |
| Təxəllüsü | Гетьманець, М. Стариченко |
| Doğum tarixi | 2 (14) dekabr 1840 |
| Vəfat tarixi | 14 (27) aprel 1904 (63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | librettoçu, dramaturq, aktyor, rejissor, şair, nasir |
| Əsərlərinin dili | ukrain dili |
| Janrlar | teatr pyesi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mixail Staritski 2 (14) dekabr 1840-cı ildə Poltava quberniyasının Zolotonoşa qəzasında, Kleşintsı kəndində (indiki Ukraynanın Çerkası vilayətinin Çernobay rayonu) kiçik bir torpaq sahibinin ailəsində anadan olmuşdur.[2] O, zadəgan nəslindən idi. Staritskinin atası, istefada olan rotmistr Petro İvanoviç o səkkiz yaşında olan zaman vəfat etmişdi. 1852-ci ildə anası Anastasiya Zaxarivna da vəfat etmiş və Mixail tamamilə yetim qalmışdır. O, Lısenko ailəsindən idi. Onun himayəsini anasının əmisi oğlu Vitali Romanoviç Lısenko — gələcək bəstəkar N. V. Lısenkonun atası öz üzərinə götürmüşdür.[3]
Staritski 1851–1856-cı illərdə Poltavada gimnaziyada təhsil almışdır. Bu dövrdə orada gimnaziya şagirdi olan Nikolay Verbinski də oxumuşdur. 1861-ci ildə Staritski və Lısenko Poltava vilayətində, Ukrayna himninin müəllifi Pavel Çubinskinin evində fəaliyyət göstərmişdilər. Onlar Ukraynanı gəzərək folklor toplamışdılar. 1861-ci ilin mayında Taras Şevçenkonun cənazəsi yenidən dəfn olunan zaman Kiyev tələbələri Mixail Draqomanov, Pyotr Kosaç, Tadeuş Rilski, Nikolay Lısenko və Mixail Staritski yas arabasını çəkərək Lançuqov körpüsündən, sonra Dnepr sahili boyunca Podildə yerləşən Doğuş kilsəsinə çatdırməşdılar.[4]
Staritski 1862-ci ildə, əmisi oğlu Nikolay Lısenkonun 11 yaş kiçik bacısı Sofiya Vitaliyevna ilə evlənmişdir. Gəncləri qonşu kənddəki keşiş nikah etmiş, sənəddə Sofiyaya iki il, Mixailə isə bir il yaş əlavə etmişdir. 1864-cü ildə Kiyev Universitetinə qayıtmış, lakin bu dəfə hüquq fakültəsində təhsil almışdır. 1865-ci ildə Kiyev Universitetində təhsilini başa vurmuşdur. 1871-ci ildə Kiyevə köçmüşdür. Nikolay Lısenko ilə yaradıcı əməkdaşlığa başlamışdır. Onlar birlikdə "Ukrayna səhnə aktyorları cəmiyyəti"ni təşkil etmişdilər. Staritski xalq mahnılarını qeydə almış, bunları sonra Nikolay Lısenkonun aranjimanında nəşr etmiş, həmçinin Lısenkonun operaları üçün librettolar yazmışdır ("Qarıqşa", "Qaradənizlilər", "Milad gecəsi", "Taras Bulba", "Batan").[5][6]
17 (5) dekabr 1872-ci ildə Mariya və Sofiya Lindfors bacılarının ibtidai məktəbinin binasında (Fundukleyevska küçəsi, 21) Kiyevdə ilk Ukrayna musiqi teatr tamaşası — Nikolay Lısenkonun müəllifi olduğu, Mixail Staritskinin səhnələşdirdiyi "Qaradənizlilər" operası nümayiş olunmuşdur. 1878-ci ildə imperiya hakimiyyətinin təzyiqi ilə Staritski fəal ictimai fəaliyyətini dayandırmış və ehtimal ki, bir müddət öz ailə malikanəsində yaşamışdır. Onun bu dövrdə xaricdə olması haqqında bəzi tədqiqatlarda bəhs edilmişdir, lakin bu, demək olar ki, heç bir sübutla təsdiqlənmir. Yazıçı 1880-ci ildə fəal ictimai həyata qayıtmışdır. 1883-cü və 1884-cü illərdə "Rada" adlı Ukrayna almanaxını nəşr etmişdir, bunun iki buraxılışı çıxmışdır. Staritski 1881–1882-ci illərdə "Ukrayna dili lüğəti" üzərində işləyərkən ukrayna dilinə bir sıra sözlər daxil etmişdir.[7]
1883-cü ilin avqustunda Mixail Staritskiyə ilk milli peşəkar truppaya, daha çox Koryfeylər teatrı kimi tanınan truppaya rəhbərlik etmək təklif olunmuşdur. Bu truppası 1882-ci ilin oktyabrında Yelizavetqradda Marko Kropivnitski tərəfindən yaradılmışdı və Kropivnitski burada rejissor kimi fəaliyyətini davam etdirirdi. Staritski truppaya əsasən xeyriyyəçi kimi dəvət olunmuşdu və o, bu nəcib missiyasını tamamilə yerinə yetirmişdir. Bilindiyi kimi, dramaturq Karlıvka malikanəsinin satışından əldə etdiyi, demək olar ki, bütün vəsaiti truppaya xərcləmişdir. Staritski truppasının aktyorları imperator səhnəsindəkindən daha yüksək qonorarlar alır, ən yaxşı dekorasiyalara və kostyumlara malik idilər. Staritskinin teatrı bütün Rusiyada böyük uğurla qastrol səfərləri edirdi.[8][9][10][11]
Mixail Staritskinin truppasının Minskdə baş tutan çıxışı şair İvan Nesluxovskini Belarus dilində yazmağa sövq etmişdir. Onun ilk belarusdilli əsəri "Bütün truppaya xeyirxah Staritskinin belarusca sözü" Staritskinin teatrına həsr olunmuşdur və aşağıdakı sətirləri ehtiva edirdi: "Oxuyun, qardaşlar, cəsarətlə və zəngin səslə: nə mahnı, nə də Ukrayna yox olacaq! Sağ olun! Yanka Luçina".[12]
1885-ci ildə bir sıra səbəblərə görə Staritski Koryfeylər truppasını tərk edərək gənc aktyorlarla yeni bir truppa yaratmışdır. 1895-ci ildə sənətçi teatr fəaliyyətini dayandırmış və tamamilə ədəbi yaradıcılığa həsr olunmuşdur.[13][14] Mixail Staritski 27 aprel 1904-cü ildə Kiyevdə ürək xəstəliyindən vəfat etmişdir. Baykovo qəbiristanlığında (1-ci sahə, 2-ci sıra) dəfn olunmuşdur.[15][16]
1948-ci ildə məzarında mavi rəngə boyanmış sadə, boruşəkilli dəmir xaç var idi və üzərində sarı-mavi rəngli lövhədə "Morituri" poemasından "Qoy Ukrayna xoşbəxtlik içində çiçəklənsin, bu mənim mükafatım və təsəllimdir" yazısı həkk olunmuşdu.[12]
Kiyevdə 2002-ci ildən etibarən Mixail Staritski Muzeyi fəaliyyət göstərir. burada dramaturq həyatının son üç ilini ailəsi ilə birlikdə keçirmişdir.[17] Mixail Staritskinin adını daşıyan küçələr Ukraynanın bir çox şəhərində mövcuddur. "Ukrpoşta" 2020-ci ilin noyabrında yazıçının 180 illik yubileyi münasibətilə "Mixail Staritski. 1840–1904" markasını buraxmışdır.[18]
Vikianbarda Mixail Staritski ilə əlaqəli mediafayllar var. |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|