Sabir Məmmədov | |
---|---|
Sabir Əhməd oğlu Məmmədov | |
Doğum tarixi | (87 yaş) |
Doğum yeri |
Gəncə,![]() |
Vətəndaşlığı |
![]() ![]() |
Elm sahəsi | kimya |
Elmi dərəcəsi | kimya üzrə elmlər doktoru |
Elmi adı | professor |
İş yeri | Aşqarlar Kimyası İnstitutunda laboratoriya müdiri |
Sabir Əhməd oğlu Məmmədov (10 iyun 1937, Kirovabad) — kimyaçı alim. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının akademik Ə.Quliyev adına Aşqarlar Kimyası İnstitutunda laboratoriya müdiri, professor, kimya üzrə elmlər doktoru.
Məmmədov Sabir Əhməd oğlu 10 iyun 1937-ci ildə Gəncə şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olmuşdur (əslən Qazax rayonundandır). 1956-cı ildə orta məktəbi bitirmiş və həmin ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin birinci kursuna kimya fakultəsinə daxil olmuşdur. Hələ institutun dördüncü kursunda akademik V.F.Neqreevin dəvəti ilə AEA-nın Qeyri-üzvi kimya institutunun korroziya laboratoriyasına laborant vəzifəsinə işə götürülmüşdür. 1961-ci ildə ADU-nin beşinci kursunu bitirdikdən sonra korroziya laboratoriyasında mühəndis vəzifəsinə keçirilmişdir.1964-cü ildə ADU-nin üzvi-kimya kafedrasına aspiranturaya daxil olmuş və 1967-ci ildə bitirmişdir.1967-ci ildən AMEA-nın Aşqarlar kimyası institutunda işləmişdir. 1975-ci ildə namizədlik dissertasiyası müdafiəsindən sonra bu institututda baş elmi işçi və sonra analitik kimya laboratoriyasına rəhbərlik etmişdir. 1991-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş və 1993-cü ildə təyinatla Ali Dənizçilik məktəbində professor vəzifəsində, 1994-cü ildə isə Azərbaycan-Almaniya birgə müəssisəsində direktor vəzifəsində işləmişdir. 2003-cü ildən bu günə qədər laboratoriya müdiri kimi AMEA-nın Aşqarlar kimyası institutunda fəaliyyətini davam etdirir.
Professor Sabir Məmmədovun elmi fəaliyyətinin əsas istiqaməti funksional əvəzolunmuş alkil-aril sulfamidlərin müxtəlif üsullarla sintezi və onların yağlara aşqar kimi öyrənilməsinə aiddir. O, N-halogen sulfamidlərin doymamış karbohidrogenlərlə, polimerlərlə reaksiyasını öyrənmiş və bunun sulfamidlərin yeni alınma üsulu olduğunu göstərmişdir və alınmış maddələr içərisində çox yüksək keyfiyyətli çoxfunksiyalı aşqarlar olduğu müəyyən edilmiş və tətbiqə məsləhət görülmüşdür. Tapılmışdır ki, N-halogensulfamidlərin doymamış karbohidrogenlərlə spirtlər və fenollar iştirakı ilə reaksiyası β-xlorefirlərin yeni alinma üsullarıdır.
Alkilarilsulfoxloridlərlə poliaminlər arasındakı reaksiyasının sistematik tədqiqi mono- və disulfamidlərin yeni alınma şəraitinin tapılmasına imkan vermişdir və bu tədqiqatlar mono- və disulfamidlərin yeni törəmələrinin sintezinə kömək etmişdir. Alınmış sulfamidlərin N-alkil və dördlü ammonium duzları anti-bakterıal və metalların korroziyasına qarşı çox yüksək effektə malik olduğunu nəzərə alararaq disulfamidlərin yeni alınma üsulları işlənib hazırlanmışdır. Bu üsullar N-alkilsulfamidlərin N-alkilləşmə və yodla oksidləşmə reaksiyalarına əsaslanmışdır.
Bunlardan başqa S.Ə.Məmmədov ilk dəfə olaraq funksional əvəz olunmuş sulfamidlərin və poliaminsulfamidlərin heterosiklləşmə reaksiyasının yeni üsullarını işləyıb hazırlamış və müxtəlif tərkibli heterosulfamidlər alınmışdır. Sintez edilmiş N-əvəzolunmuş sulfamidlər və onların heterosiklik törəmələrinin sürtkü yağlarına, sürtkülərə və xüsusi mayelərə aşqar kimi xassələri öyrənilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, bu maddələr bioloji-aktiv maddələr olub həm bakterisid kimi (stafilokok, bağırsaq göbələkləri, penisillium mikroblarına qarşı), həm də antimikrob aşqarlar kimi istifadə oluna bilər.
K.ü.e.d. S.Ə.Məmmədovun elmi fəaliyyətinin başqa istiqaməti doymamış karbohidrogenlər və polimer birləşmələr əsasında fosfor üzvi maddələrin alınması üsulunun işlənib hazılanmasıdır. Bu yolla alınan bir sıra fosfor üzvi birləşmələrin quruluşu ilə onların sürtkü yağlarına aşqar kimi təsiri öyrənilmiş, yeni yüksək effektli çoxfunksiyalı aşqarlar olduğu müəyyən olunmuşdur.
S.Ə.Məmmədovun elmi fəaliyyətinin bir istiqaməti də aşqarların, sürtkü yağlarının, sürtkülərin və xüsusi mayelərin tətbiqinin elmi əsaslarına aiddir. Bu istiqamətdə aparılan təqiqatıar əsasında yeni yüksək keyfiyyətli kipləşdirici-yağlayıcı və boru yivləri üçün qoruyuci-yağlayıcı plastik sürtkülər alınmış, ilkin komponentlər çox uçuz və yerli xammallar olduğu və məlum sənaye sürtkülərdən effektli olduğuna görə tətbiq üçün tövsiyə edilmişdir.
Sabir Məmmədov 120-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 32 müəlliflik şəhadətnaməsi və patentin müəllifidir. Əsərlərin təxminən 40–a yaxını xaricdə çap olunmuşdur. 28 elmi əsəri isə beynəlxalq bazalarda referatlaçdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda nəşr olunub.
Sabir Məmmədov yüksək keyfiyyətə və triboloji xassələrə malik hermetik sürtkülərin, nanoölçülü metal atomu və onların oksidləri olan plastik sürtkülərin alınması, tərkibində sulfamid qrupu olan çoxfunksiyalı üzvi birləşmələrin yeni alınma üsullarınin müəyyən edilməsi ilə bağlı MDB ölkələrində keçirilən Beynəlxalq simpozium və konfranslarda iştirak etmiş, apardığı elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrini məruzə etmişdir:
Sabir Məmmədov 2006-cı ildən Aşqarlar Kimyası İnstitutunda “Aşqarların, sürtkü yağlarının, sürtkülərin və xüsusi mayelərin tətbiqinin elmi əsasları” laboratoriyasına rəhbərlik edir. Rəhbərlik etdiyi laboratoriya illər ərzində mühüm sənaye əhəmiyyətli sürtkülərin alınma üsullarının və tətbiqinin elmi əsaslarının işlənilməsi, fizioloji aktiv maddələrin sintezi sahəsində mühüm nailiyyətlər əldə etmişdir.
Professor müəyyən etdiyi fəlsəfə doktoru və elmlər doktorluğu üzrə dissertasiya mövzuları aktual problemlərin araşdırılmasına həsr olunur. Professor Sabir Məmmədovun rəhbərliyi ilə 6 kimya üzrə fəlsəfə doktoru hazırlanmısdır. Fəlsəfə doktorları: