 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Tircan — Azərbaycan Respublikasının İsmayıllı rayonunun Tircan kənd inzibati ərazi dairəsində kənd.[1]
| Tircan | |
|---|---|
| 40°44′20″ şm. e. 48°20′01″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 893 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
  Tircan | |
Tircan kəndi qədim yaşayış məskənlərindən biridir.
Aparılan tədqiqatlar aşkar etmişdir ki, kəndin yerləşdiyi ərazi bir neçə dəfə dəyişmişdir.
1.Soğanlıq (e.ə. I əsr)
2.Xəşdöşə (təxminən 1500–1620-ci illər)
3.Köhnə kənd (1620–1907-ci illər)
4.Kəndin indi yerləşdiyi yer (1907-ci ildən başlayır)
Son tarixi araşdırmalar onu deməyə əsas verir ki, kəndin şimalında Daşdəmir, Cavanşir və s. yerlərdə də yaşayış mövcud olmuşdur. Tircanın ilk yaşayış yeri indiki kəndin yerindən 1 km cənubda olan “Soğanlıq” adlanan yer olmuşdur. Eramızdan əvvəl 1–ci əsrdə mövcud olmuş Alban dövlətinin tərkibinə aid olmuş “Soğanlığ” deyilən yerdə yerləşən Tircan kəndi cənubda Kükürdlü dərəsi, şərqdə Heyvalı, qərbdə Kor bulaq, şimalda isə indiki kəndin cənubuna qədər olan böyük bir sahəni əhatə etmişdir ki, bu da təxminən 70–80 ha bərabərdir.
E.ə. Albaniya dövlətində 26 tayfa mövcud olmuşdur. Soğanlıq ərazisində yerləşən Tircan kənd əhalisi bu tayfalardan biri olmuşdur. Qədim Albanların etnosundan yazan tarixçilər albanların gözəl, hündür boylu, sarışın, boz gözlərə malik olduqlarını qeyd etmişlər.
Bu insanlar aborogen–yerli insanlar Azərbaycan, Dağıstan və Qafqazın başqa vilayətlərinin dağ və dağətəyi bölgələrində təmsil olunan kafkasion tipinin nümayəndələri olmuşlar.
Tircan İsmayıllı rayonun mərkəzindən 23 km cənub şərqdə Şamaxı–İsmayıllı avtomobil yolu kənarında dağ ətəyində yerləşir. Əhalisi əsasən təsərrüfatla və heyvandarlıqla məşğuldur. Mədəniyyət evi, orta məktəb, məscid, tibb məntəqəsi var.
1859–1864-cü ilə olan məlumata əsasən Tircan kəndində 70 evdə 283 nəfəri kişilər, 201 nəfəri isə qadınlar olmaqla 484 nəfər sünni təriqətli müsəlman Azərbaycan tatarı yaşayırdı.[2]
Əhali Azərbaycan türkləri və ləzgilərdən (az sayda) ibarətdir.
Tircan eli ermənilərin 1918-ci ilin martında törətdikləri qırğınlarda 360 şəhid versə də, ağ bayraq qaldıranlardan olmayıbdır. Başda Molla Kamil, İbrahim Əkbəroğlu, Şeşim oğlu Salman, Sofulu İbad və başqaları olmaqla ermənilərin Girdiman hövzəsindəki kəndlərə doğru irəliləmələrinə imkan verməyərək, sinələrini sipər etmişlər. Onlar Qafqaz İslam Ordusu tərkibində vuruşan xilaskar türk qardaşlarımıza qoşulub, erməniləri son nəfərə kimi məhv ediblər. Əfsuslar ki, türk qardaşlarımızdan da, vətəndən çox-çox uzaqlarda, Tircanımız uğrunda canlarını qurban verənlər də olmuşdur. Əvvəl-əvvəl ziyarət mərkəzinə çevrilmiş bu şəhidlik, sonradan yasaq edilmişdir. Lakin qədirbilən tircanlılar, 2018-ci ildə bu şəhidliyin yerini yenidən müəyyənləşdirmiş və ora xatirə lövhəsi asmışlar. Bundan əlavə, Tircan 1941-45-ci illər ikinci dünya müharibəsində də İsmayıllı rayonunda ən çox itki verən kəndlərdən olubdur – 200 nəfərdən çox. Tircan və tircanlılar bu gün də öz mübarizliyini, əzmkarlığını qoruyub yaşadır. Birinci Qarabağ vuruşunda ondan çox şəhid verib. Küllü Qarabağın erməni işğalından azad edilməsində fəal iştirak edən tircanlılar, qürur hissi olaraq Füzulidə partlamamış raket, Şuşada isə abidə üzərində öz dəst-xətləri ilə “Tircan” kəlməsini yazdılar.
Hüquq sahəsi üzrə — Həbibov Ağaməmməd, Abbasov Ağacan, Bədəlov Zakir, Əliyev Maarif.
İqtisadiyyat üzrə — Mirzəkişi Məhərrəmov, Əliyev Firidun, Həbibov Mərdan, Kazımov Rahib
İncəsənət
Aşıq Nəsib (18 əsr),
Aşıq Oruc (19 əsr),
Aşıq Fətəli (19 əsr) kimi el aşıqları olmuşdur.
Müasir dövrdə Aşıq Yanvar,
Nəfəs alətləri ifaçıları:
Əlbaba Heybətov,
Alxan Yolçuyev,
Müğənni Mərdan Mirzəyev Tircan kəndinin yetirmələridir.
Tircan kəndi tarixində sözlərin sehrinə düşüb, onları cilalayıb şeirə çevirən şairlər çox olmuşdur və bu gün də vardır.
Niyaz Tağı oğlu (18–19 əsr),
Molla Nuru Abdulla oğlu (19 əsr),
Nisə Soltan qızı (19 əsr) şeirlərinin sədası əsrlərin o üzündən gələn el şairləridir.
Tircan kəndinin ədəbiyyat sahəsində ən görkəmli və məhsuldar nümayəndəsi Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvi, "Qızıl Qələm" media mükafatı laureatı, "İti qələm" Respublika ədəbi birliyinin üzvü, "Uğurlu yol" ictimai–siyasi qəzetinin redaktoru Telman Ümman Tircanlıdır.
T.Ü.Tircanlı "Alabəzək dünya", "Sənə sözüm var", "Qızıl xəzinə" (həmmüəlliflərdən biri), "Ünvanı bəlli sevgi", "Sözün zirvəsinə doğru", "Bir gün görüşərik", "Sənə verdiyim ürək" kitablarının və onlarla publisistik məqalələrin müəllifi, 30-dan çox kitabın redaktorudur.
Kəndin cənubunda antik dövrə aid qəbiristanlıq aşkar edilmişdir. Qədim Albanlara məxsus olan bu abidə e.ə. 1-ci minilliyin sonuna təsadüf edir. Oradan müxtəlif saxsı qablar, dəmirdən hazırlanmış əmək alətləri, silah nümünələri və s. tapılmışdır. Tircandan 3–4 km cənub şərqdə orta əsrlərə aid yaşayış məskəninin xarabalıqları yerləşir. Buradan 8–13 əsrlərə aid müxtəlif əşyalar aşkar edilımişdir. Tapıntılardan o da məlum olmuşdur ki, Tircan ərazisinin hələ e.ə. 1-ci minilliyin yarısından məskunlaşdığını ğöstərir.
İsmayıllı rayonu haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Kənd haqqında olan bu məqalə bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
