Yehuda Halevi - Wikipedia - Ureyim.az

Tanınmış yəhudi ilahiyyatçı və şairi Yəhuda Haləvi 1075-ci ildə müsəlman İspaniyasının Tudela şəhərində doğulmuşdur. O, öz dövrünə görə mükəmməl təhsil almış, ərəb və yəhudi dillərini öyrənmişdir. Təhsilini İshaq Əlfazidən almışdır. Haləvinin digər məşhur yəhudi mütəfəkkiri İbn Əzra ilə yaxın münasibətləri olduğu tədqiqatçılara məlumdur. O, daha sonra İspaniyanın ən böyük mədəniyyət mərkəzi olan Qranada şəhərinə köçmüşdür. Burada uzun müddət yaşayıb-yaradan mütəfəkkir daxili müharibələr nəticəsində Əndəlüsü tərk etmiş, Toledo, Sevilya, Kordova, Lusena şəhərlərində yaşamışdır. Həyatının sonlarına yaxın Fələstini ziyarət etmək niyyətinə düşmüş, lakin İsgəndəriyyədə xəstəlikdən vəfat etmişdir. Bu hadisə 1141-ci ildə baş vermişdir.

Yəhuda Haləvinin yaradıcılığı əsasən dini və dünyəvi məzmunda yazılmış şeirlərdən ibarətdir. Dünyəvi məzmunlu ədəbiyyatda müxtəlif məişət məsələlərinə toxunulmuşdur. Burada qadın gözəlliyi, aşiqlərin çəkdiyi əzab-əziyyətlər tərənnüm olunmuş, toy himnləri yer almışdır. Həmçinin dünya həyatının müvəqqətiliyi haqqında nümunələr də qələmə alınmışdır.

Dini məzmunlu şeirlərinin mühüm hissəsi "Sürgün nəğmələri" adlı kitabda toplanmışdır. Burada dini və milli hisslərlə zəngin poeziya nümunələri yer almışdır. Bu kitab yəhudi poeziyasının ən qiymətli əsərləri arasında öz layiqli yerini tutmaqdadır.

Haləvinin ən mühüm fəlsəfi məzmunlu əsəri "Kuzari" (ərəbcə tam adı "Kitabül-hüccə vəd-dəlil fi nasr-əd-diniz-zəlil", tərcüməsi "Əzilmiş dinin müdafiə və isbatına dair kitab") əsəridir. Bu əsər iudaizmin və yəhudi xalqının başqa din və xalqlardan üstünlüyünün isbatına həsr olunmuşdur.

Bunlardan əlavə Yəhuda Haləvinin yaradıcılığında "Şirey Sion" (Sion nəğmələri) poetik tsikli özünəməxsus yer tutur. Bu tsikldə İsrailə dair duyulan həsrət, həyəcan yüksək sənətkarlıq bacarığı ilə izhar olunmuşdur. Həmçinin yəhudi xalqının üzləşdiyi ağır dərdlər, müsibətlər də ifadə edilmiş, onların qeyri-müəyyən gələcəkləri haqqında fikir yürüdülmüşdür.