Yasar Rzayev - Wikipedia - Ureyim.az

Yaşar Rzayev 1941-ci il aprelin 7-də Lənkəran şəhərində qulluqçu ailəsində anadan olmuşdur. Atası idarə qulluqçusu, anası uşaq bağçasında tərbiyəçi olmuşdur. Atasını erkən yaşlarında itirmişdir. Lənkəranda orta məktəbi bitirib sonra əla qiymətlərlə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur. Hekayələr, respublika televiziyasının verilişləri üçün ssenarılər yazmışdır. İlk hekayələri "Aprel çiçəkləri", "Gənc qələmlər" almanaxlarında, "Azərbaycan" jurnalında çap olunmuşdur. O, 1964-cü ildə Filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

Universiteti bitirdikdən sonra yerli qəzetdə işləmiş, axşam məktəbində dərs demişdir. Sonra iki il o vaxtkı Ali Partiya Məktəbində (indiki Dövlət İdarəetmə məktəbi) müdavim olmuşdur. O illərdə ilk hekayələr kitabı nəşr olunmuşdur. Həmin məktəbi də fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir.

Lənkəran Şəhər Partiya Komitəsində təlimatçı, təşkilat şöbəsinin müdiri işləmişdir. Bədii yazıları, müxtəlif məqalələri çap olunmuşdur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə üzv qəbul olunmuşdur. 1983-cü ildə ikinci katib seçilmişdir. 1989-cu ildə respublikada xalq hərəkatının təşəkkül tapdığı dövrdə — noyabr ayında şəhər partiya komitəsinin plenumu Mərkəzi Meydana toplanan minlərlə lənkəranlının tələbi ilə Bakıdan MK tərəfindən göndərilən namizədi yox, Yaşar Rzayevi partiya komitəsinin birinci katibi seçdilər.^{[mənbə göstərilməlidir]}

1990-cı ilin yanvarında Qarabağ məsələsini həll edə bilməyən respublika rəhbərliyinə və Mərkəzi hakimiyyətə qarşı etiraz hərəkatının tərəfində olmuşdur. Ordunun bu hərəkata müdaxiləsinin əleyhinə bəyanat vermiş və həmin bəyanat çap olunmuş, efirdə səslənmişdir. (Bəyanatdan: "Lənkəranda yaranmış hazırkı şəraitdə zor işlətməyi, hər cür hərbi müdaxiləni xalqın iradəsinə zidd hesab edirik. Xalq işi haqdır və qalib gələcək". 14 yanvar, 1990).

1990-cı ilin 17 mayında Azərbaycan KP MK bürosunda çıxışından: "İndi 90-cı ilin yanvarını xatırlatdıniz. Onu həmişə minnət kimi boynumda saxlayırsınız, amma mən onda da düz hərəkət eləmişəm. Bilirəm, həmin yanvarı mənim başımın üstündən Domoklun qılıncı kimi asıbsınız və haçansa həmin qılınc düşüb başımı kəsəcək. Mən hər şeyə hazıram".

1990–95-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı olan Yaşar Rzayev 1991-ci il avqustun 30-da Azərbaycanın müstəqilliyi haqqında Bəyanata, həmin il oktyabrın 18-də Dövlət Müstəqilliyinə imza etmişdir.

1991-ci ilin noyabrından 1992-ci ilin avqustunadək işsiz qalmışdır. Avqust 1992-ci ildən sentyabr 1993-cü ilədək Azərbaycan Müəllimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu Lənkəran filialının direktoru işləmişdir.

Yaşar Rzayev 1993-cü ilin yayında Cənub bölgəsində qondarma qurum tərəfindən Azərbaycanı parçalamağa cəhd göstəriləndə müqavimət hərəkatının təşkilatçılarından olmuşdur. Həmin dövrdə "Lənkəran" cəmiyyətini yaratmışdır. Ziyalılar, bir çox partiyaların yerli təşkilatları həmin cəmiyyətin ətrafında birləşmişdir. Separatçılara qarşı ardıcıl mübarizə aparılmışdır. Həmin günlərdə o, həmməsləkləri ilə birlikdə dəfələrlə təqiblərə, hədələrə, hücumlara məruz qalsa da geri çəkilməmiş, mübarizənin ön sıralarında durmuşdur. Şəhər Sovetinin sessiyalarında və avqustun 12-də Milli Məclisdə Heydər Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən və respublika televiziyası ilə yayımlanan müşavirədə, ümumrayon mitinqində kəskin çıxışları ilə seçilmişdir. Lənkəran ziyalılarının respublika rəhbərliyinə, televiziyaya və mətbuata ünvanladığı Müraciətin mətnini yazmışdır. Avqustun 22-də ümumrayon mitinqinin təşkilində (həmin mitinq keçiriləndə qarşı tərəfdən – icra hakimiyyəti binasının dördüncü mərtəbəsindən silahlar mitinqin təşkilatçılarına tuşlanmışdı) və avqustun 23-də qondarma qurumun qərərgahına (icra hakimiyyətinin binasına) əliyalın əhalinin hücumu zamanı ön sıralarda durmuşdur.

1993-cü ilin sentyabrından 1995-ci ilin oktyabrınadək Şəhər İcra Hakimiyyəti Başçısının humanitar məsələlər üzrə müavini işləmişdir. Yaşar Rzayev 1995-ci ilin oktyabrında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə deputat seçilmişdir. Deputatlıq dövründə Milli Məclisdə 200-dən çox çıxışı olmuşdur. Həmçinin MDB Parlamentlərarası Assambleyasının üzvü kimi də fəaliyyət göstərmişdir. Sankt-Peterburqda, Minskdə, Türkiyənin Samsun şəhərində (türk xalqlarının toplantısında) çıxışlar etmişdir.

Yaşar Rzayev 2000–2003-cü illərdə Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin Başçısı işləmişdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. On üç kitabın müəllifidir. Povestləri və hekayələri "Azərbaycan", "Ulduz", "Söz" ədəbi-bədii jurnallarında, "Ədəbiyyat qəzeti"ndə, almanaxlarda və s. çap olunmuşdur. "Dünya mənim" romanı, "Yay əhvalatı", "Əks-səda", "Dəryada gəmim qaldı" povestləri, "Vəlinin kupletləri", "Palatanın tavanı ağ-appaqdır", "Sözsüz mahnı", "Ana ömrü" və s. hekayələri maraqlı bədii nümunələr kimi diqqəti cəlb etmişdir.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktorudur. "Milli azadlıq şüurunun formalaşmasında Azərbaycan ədəbiyyatının rolu (1960–1980-ci illər)" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. "Azərbaycan romanı siyasi-ideoloji proseslər və milli-mənəvi ideallar kontekstində (1930–1950-ci illər)" adlı doktorluq dissertasiyası yazmışdır. 45 Elmi məqalənin, 200-ə dək müxtəlif məqalələrin, oçerk və reportajların, publisistik yazıların, resenziyaların, tərcümələrin müəllifidir, beynəlxalq elmi konfransların iştirakçısıdır. Elmi məqalələri Rusiyada, Türkiyədə, Ukraynada, Qazaxıstanda, Özbəkistanda çap olunmuşdur.

Elmi-pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olmuşdur.

1. Gecə eşelonu (hekayələr). Bakı, "Gənclik", 1972
2. Əks-səda (povest və hekayələr). Bakı, "Gənclik", 1981
3. Beş dəqiqəlik yol (povestlər, hekayələr). B."Əbilov və Zeynalov qardaşları", 2001.
4. Dünya mənim. Roman. B."OL" MMC. 2015.

1. Bədii söz və milli azadlıq şüuru. Monoqrafiya. Bakı, "Nurlan", 2007
2. Azərbaycan romanı: siyasət və milli düşüncə. Monoqrafiya. Bakı, "Elm", 2010.
3. Dünənə necə baxmalı. Elmi məqalələr toplusu. Bakı, "Elm və təhsil, 2011.

1. Lənkəran: doxsan üçüncü ilin yayı. Bakı, "Siyasət", 1998.
2. Ömürdən səslər (publisistika, ədəbi düşüncələr, Milli Məclisdə çıxışlar). Bakı, "Azərbaycan milli ensiklopediyası", 2001.
3. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı. Dərs vəsaiti. B."Elm və təhsil". 2015

1. Buludlar keçir. Hekayə.– "Azərbaycan" jurnalı, 1961
2. Sənin qəlbində tufan. Hekayə. Lənkəran rayon qəzetində, 1968
3. Əks-səda. Povest. "Ulduz" jurnalı, 1974, № 8
4. Ana ömrü. Hekayə. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 1978
5. Palatanın tavanı ağ-appaqdı. Hekayə. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti. 1982.
6. Vəlinin kupletləri. Hekayə. "Azərbaycan" jurnalı, 1983
7. Yay əhvalatı. Povest. "Azərbaycan" jurnalı, 1982
8. Dəryada gəmim qaldı. Povest. "Söz" jurnalı, 1983.
9. Beş dəqiqəlik yol. Hekayə. "Ulduz" jurnalı, 1970
10. Dünya mənim. Romandan parçalar. "Söz" jurnalı, 2009 və s.

1. Altmışıncı illər ədəbi mühiti haqqında. "Söz" jurnalı, 1997, № 3–4
2. Milli mənliyə sədaqət. "Dil və ədəbiyyat" jurnalı, BDU, 1999, № 1
3. Milli varlığımızın təmsilçiləri. "Dil və ədəbiyyat" jurnalı, 1999, № 4
4. Doxsanıncı illər ədəbi prosesinin bəzi cizgiləri haqqında. "Dil və ədəbiyyat",1999, № 2
5. Bir məqsəd yolunda. "Elmi axtarışlar" jurnalı, AMEA, 2006, XXVI c.
6. İnamın faciəsi. "Azərbaycan" jurnalı, 2008, № 11
7. Bir daha XX əsr azərbaycan ədəbiyyatının mərhələləri haqqında. "Elmi axtarışlar", 2009, II.
8. Tariximiz bədii təxəyyüldə. "Dil və ədəbiyyat", 2009, № 3
9. Ədəbi tənqiddən tələbkarlıq. "Humanitar elmlərin elmlərin öyrənilməsinin aktual problemləri" jurnalı, BSU, 2009, № 5
10. Azərbaycan romanının inkişaf problemlərinin tədqiqi haqqında. "Dil və ədəbiyyat", 2009, № 4
11. "Həqiqətin üzünə dik baxan" iki roman. AMEA Xəbərləri (Humanitar elmlər seriyası), 2009, № 3–4.
12. Metodun zühuru və süqutu. "Azərbaycan" jurnalı, 2010, № 1
13. İdeoloji burulğanda işartılar. "Filologiya məsələləri" jurnalı, AMEA, 2010, № 2
14. Y. V. Çəmənzəminlinin ilk romanı. "Filologiya məsələləri", 2009, № 7 və s.

1. 1920–1950’ li yıllar Azərbaycan edebiyyatında milli- manevi ideallar hakim ideolojinin girdabında. Türkiyə. "Turan" jurnalı, 2009, № 2
2. Azerbaijani novel in 1930-s. Rusiya (Moskva). "Актуальные проблемы гуманитарных и естественных нук". Журнал научных публикаций. 2010 № 2
3. Пять исторических романов Азербайджанской литературы в 1930–1940-х гг. Rusiya (Moskva). "Современные гуманитарные исследования". Журнал. 2009, № 6(31)
4. Milli Manevi Degerlere Sadakat. Türkiyə. "Bay" (Balkan Aydınları ve Yazarları Kültür ve Sanat Dergisi. İstanbul/Kosova, 2010, № 173
5. Революция и революционеры в Азербайджанском романе (1930–1955 гг.). "Хабаршы" (Вестник. Серия филологическая. Алматы, Казахский Национальный Университет. 2010, № 6
6. Об исследовании Азербайджанского романа. Ukrayna. "Культура народов Причерноморья" (Симферополь. Межвузовский центр "Крым"). 2011, № 199. Bə s.

1. Azərbaycan nəsri Cəfər Xəndan tənqidində. Respublika elmi-praktik konfransı ("Klassik Azərbaycan filologiyası və müasir problemlər" toplusu. ADPU, 2010)
2. Политико-идеологические рамки и национальная реальность в Азербайджанской литературе ХХ века. Pyatiqorsk Dövlət Linqvistika Universitetində III Beynəlxalq elmi konfrans ("Эпический текст: Проблемы и перспективы изучения", 2010)
3. Roman janrı və milli bədii düşüncə. Beynəlxalq elmi konfrans. AMEA, Bakı ("Humanitar elmlərin müasir durumu və ədəbiyyatşünaslığın nəzəri-metodoloji məsələləri" toplusu, 2010)
4. "Sifarişli mövzu" bədii həllini niyə tapa bilmədi? Beynəlxalq elmi konfrans. AMEA, Bakı ("Müasir şərqşünaslığın aktual problemləri" toplusu, 2011).

• Yaşar Rzayev (Arxivləşdirilib)