 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
1755–1756-cı illər Konstantinopol Kilsə Məclisi — 1755–1756-cı illərdə çağırılan Pravoslav Kilsəsinin lokal məclisi. Məclis Pravoslav Kilsəsindən kənarda icra edilən bütün müqəddəs sakramentləri etibarsız elan etmiş,[1] Katolik Kilsəsinin vəftiz təcrübəsini tənqid etmiş[2] və katoliklər ilə protestantların pravoslavlığa keçərkən yenidən vəftiz olunması barədə qərar qəbul etmişdir.[3]
1054-cü ildə baş tutmuş Böyük Sxizma və Reformasiya hərəkatı Pravoslav Kilsəsinin katolisizm və protestantizmə münasibətinin formalaşmasına səbəb olmuşdur.[4] Katoliklərin Pravoslav Kilsəsinə qəbul forması ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar mövcud idi. Bunlar tövbə, miropomazaniye və ya vəftiz yolu ilə həyata keçirilirdi. 1484-cü ildə keçirilmiş Konstantinopol Kilsə Məclisi bu məsələni nizama salaraq katoliklərin miropomazaniye yolu ilə qəbul edilməsini qərara almışdır.[5] Bu praktika Pravoslav Kilsəsində geniş şəkildə tətbiq olunurdu. Antioxiya patriarxı III Makari 1657-ci ildə yazırdı:[6]
|
Biz onların [katoliklərin] kahinliyini tanıyırıq və pravoslavlığa keçən latın kahinlərini yenidən xiroton etməyərək onların vəftizini də qəbul edirik. Onlar sadəcə sxizmatiklərdir; sxizma isə insanı nə imansız, nə də vəftizsiz edir, sadəcə onu Kilsədən ayırır.[7] | 
|
Katoliklərin təkrar vəftiz olunmasına qarşı çıxan Konstantinopol patriarxı III İeremiya bu fikri qorumuşdur. 1723-cü ildə Şərqi-Katolik Kilsəsinin üç patriarxı – Konstantinopol patriarxı III İeremiya, Antioxiya patriarxı III Afanasi və Yerusəlim patriarxı Xrisanf "Pravoslav imanı haqqında məktub"da bu məsələnin qəbuledilməzliyini vurğulamışdılar:[3]
|
|
Eyni şəkildə, imanın qeyri-kamilliyinin müqəddəs mərasimin tamlığını pozduğunu iddia edən təlimi yalan və natəmiz hesab edirik... |
|
XVII əsrdə Osmanlı imperiyasında pravoslavlar arasında katolik prozelitizmi güclənmişdi. 1729-cu ildə Roma İnam Təbliğatı Konqreqasiyası katoliklərlə bir olmayan xristianların katolik mərasimlərində (lat. communicatio in sacris) iştirakını qadağan etmiş[1][8] və bu da Pravoslav Kilsəsinin mərasimlərinin qanuniliyinə şübhə yaratmışdır.[9]
Antilatın mövqedə dayanan V Kirill keçmiş katoliklərin yalnız vəftiz yolu ilə qəbul edilməsini tələb etmişdir. Bu mövqeyinə görə o, 1751-ci ilin iyununda mitropolitlər tərəfindən devrilərək Xalki adasına sürgün edilmişdir.[10] Onun yerinə təyin olunan II Paisi və Müqəddəs Sinod V Kirillin mövqeyini və onu dəstəkləyən rahib Avksentinin fikirlərini rədd etmişdir. Avksentinin həbs edilməsi isə iğtişaşlara səbəb olmuşdur. Nəticədə, xalq təzyiqi ilə V Kirill vəzifəsinə qaytarılmışdır. 1755-ci ildə V Kirill katoliklərin və ermənilərin vəftizini etibarsız sayan məktub yaymışdır. Buna cavab olaraq, Kizik mitropoliti Ananiyanın rəhbərliyi ilə[10] Müqəddəs Sinodun 18 arxiyereyi patriarxın mövqeyinə qarşı dekret yaymış, lakin bu imzalı arxiyereylər Konstantinopoldan uzaqlaşdırılmış,[3] Kirillin məktubu isə kilsələrdə oxunmuşdur.[10]
Beləliklə, 1755-ci ildə Pravoslav Kilsəsində inankənarların qəbulu məsələsi ciddi qarşıdurmaya çevrilmişdir. Bir tərəfdə V Kirill və Avksenti Diakon, digər tərəfdə isə II Paisi və mitropolit IV Kallinik dayanırdılar. V Kirill müttəfiq axtararaq İskəndəriyyə və Yerusəlim patriarxlarından dəstək istəmişdir.[10]
Yepiskop Sergey Serafimov Kilsə Məclisinin çağırılma səbəblərini Yunan Kilsəsinin ağır vəziyyəti və yezuitlərin fəal təbliğatı ilə izah etmişdir.[11] Kilsə tarixçisi Aleksey Lebedev bu qərarların kilsədəki nizamsızlıq şəraitində qəbul edildiyini qeyd etmişdir.[12] Serb kanonisti yepiskop Nikodim Milaş qərarların səbəbi kimi pravoslav-katolik münasibətlərindəki gərginliyi və latın təbliğatının qarşısının alınmasını göstərmişdir.[13]
Kilsə Məclisi katolik vəftiz praktikasını rədd etmişdir. Məclis qərarında bildirilir:
|
|
Üç il əvvəl bidətçilərin bizə keçən vəftizinin tanınıb-tanınmaması məsələsi qaldırılmışdır, çünki bu vəftiz müqəddəs həvarilərin və müqəddəs ataların ənənəsinə, həmçinin kafolik və apostol kilsəsinin adət və qaydalarına zidd olaraq həyata keçirilir. Biz... bidətçilərdə olan və Müqəddəs Ruh və həvarilər tərəfindən əmr olunduğu kimi həyata keçirilməyən hər şeyi, həvarilərin bütün ənənəsinə zidd hesab edərək, pozulmuş insanların əməli kimi qəbul edirik və ümumi qərarla bütün bidətçi vəftizləri rədd edirik. Buna görə də bizə keçən bütün bidətçiləri müqəddəsləşdirilməmiş və vəftiz olunmamış kimi qəbul edirik. Bu məsələdə əvvəlcə Rəbbimiz İsa Məsihin Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adına vəftiz etməyi əmr etdiyi həvarilərinə, həmçinin üç dəfə suya batırılma ilə Üçlüyün hər bir şəxsinin adının çəkilməsini müəyyən etmiş müqəddəs ilahi həvarilərə, nəhayət, pravoslavlığa keçənlərin üç dəfə suya batırılma ilə və hər dəfə İlahi İpostasilərdən birinin adının çəkilməsi ilə vəftiz olunmasını əmr edən II və V-VI Ümumdünya Kilsə Məclislərinə əməl edirik. Bu müqəddəs və ilahi qaydaları rəhbər tutaraq, apostol ilahi əmrə uyğun olmayan və ona zidd olan bidətçi vəftizi pislənəcək və iyrənc hesab edirik, çünki bu, müqəddəs Amvrosi və Böyük Afanasinin sözlərinə görə, faydasız bir yuyunma, katexumeni müqəddəsləşdirməyən və günahdan təmizləməyən bir şeydir. Buna görə bidətçilərdən vəftiz olunmamış vəftizlə gələnləri pravoslavlığa keçərkən vəftiz olunmamış kimi qəbul edir və apostol və Kilsə Məclisi qaydalarına uyğun olaraq onları tərəddüdsüz vəftiz edirik. |
|
Bu qərar Konstantinopol patriarxı V Kirill, İskəndəriyyə patriarxı Matfey Psalt və Qüds patriarxı Parfeni tərəfindən imzalanmışdır. Qərarda Roma-Katolik Kilsəsinin adı çəkilməsə də, əsasən katoliklərə qarşı yönəlmişdi. Qərardan sonra Yunan kilsələrində katolik və protestantlar təkrar vəftiz olunmağa başlansa da, Xalkedon olmayan kilsələrdən keçənlər əvvəlki kimi vəftiz olunmadan qəbul edilirdi. Rus Pravoslav Kilsəsində isə katoliklər tövbə mərasimi ilə qəbul edilməyə davam edirdi.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu qərarlar teoloji səbəblərdən çox, yezuit missionerliyinə qarşı reaksiya idi. Katoliklərin təkrar vəftiz olunması, Şərqi Avropa və Yaxın Şərqdə katolik təsirinə qarşı müdafiə tədbiri kimi dəyərləndirilir. Yunan kilsələrində bu praktika XIX əsrin sonuna qədər davam etmişdir.
İlahiyyatçı Nikolay Afanasyev qərarın kanonlara istinadlarında qeyri-dəqiqliklər olduğunu, II Ümumdünya və Trull Məclislərinin qaydalarının V Kirillin iddia etdiyi tələbləri irəli sürmədiyini bildirmişdir. Afanasyev, bu qərarın Kiprian Karfagenlinin təliminə istinad etdiyini və ziddiyyətli prinsiplərin eyni vaxtda qəbul edildiyini tənqid etmişdir. Nikodim (Milaş) qeyd etmişdir ki, Kilsə heç vaxt tökülmə ilə olan vəftizi pisləməmişdir və bu səbəbdən 1756-cı il Məclisinin qərarı əvvəlki təcrübəyə ziddir.
Avstriyalı kilsə tarixçisi Ernst Zuttner qeyd edirdi ki, bu qərar Böyük Sxizmadan sonra Latın Kilsəsinə qarşı ən sərt münasibət olmuşdur. Onun fikrincə, 1729-cu il katolik və 1756-cı il pravoslav qərarları 1054-cü ilin qarşılıqlı lənətlərindən daha dərin parçalanmaya səbəb olmuşdur. Arximandrit Amvrosi (Poqodin) isə bu qərarı “kilsəvi” yox, “demaqoji və şovinist” xarakterli sayırdı.
Kilsə tarixçisi İoann Meyendorf, bu qərarı XVIII əsrdə Yunanıstanda katoliklərin pravoslavlar arasında nüfuz qazanmaq cəhdlərinə qarşı atılmış addım kimi qiymətləndirirdi.
1756-cı il Məclisinin qərarları, mövcud pravoslav ənənəsinə – II Ümumdünya Məclisinin 7-ci, Trull Məclisinin 95-ci və 1484-cü il Konstantinopol Məclisinin qərarlarına zidd olduğu üçün yunan kanonistləri bu fərqi “ikonomiya” və ya “mülayimlik” prinsipi ilə izah etməyə çalışmışlar.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|