 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu (QBS) bağırsaq və beyin arasındakı əlaqənin xroniki pozulması nəticəsində əmələ gələn və geniş yayılmış xəstəlikdir. Klinik praktikada QBS-nin simptomlarına tez-tez baş veren qarın ağrısı və bağırsaq hərəkəti pozğunluqları aid edilir.[3][4]
| Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu | |
|---|---|
 | |
| XBT-10-KM | K58, K58.9 |
| XBT-9-KM | 564.1[1][2] |
| DiseasesDB | 30638 |
| MedlinePlus | 000246 |
| MeSH | D043183 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
"Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu" termini bağırsaq hərəkətlərinin dəyişməsi nəticəsində, xroniki qarın ağrısı olan xəstələrin anekdotik, simptomatik məlumatlarından yaranmışdır.[5]
Osler və Hurst 1892-ci ildə selikli qişanın (mukorreya), hüceyrə detritusunun və bağırsaq qumunun ifrazı nəticəsində əmələ gələn selikli koliti təsvir etdilər.[6][7] Bu xəstələrin çoxunda isterik, hipokondriakal və ya depressiv formada olan qarın kolikinə rast gəlinirdi.[5] "Spastik kolon" və ya "qıcıqlanan kolon" termini 1928-ci ildə Rule və 1929-cu ildə Jordan və Kiefer tərəfindən defekasiyanı təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Sonrakı dövrlərdə isə tibb ədəbiyyatında müxtəlif terminlər (funksional ishal, sinir diareyası, vegetativ nevroz, kolon disnerjisi, kolon spazmları, spastik kolon, enterospazm, selikli kolit, selikli qişalı kolit, irritabl bağırsaq sindromu) istifadə olunmuşdur. Çaudharu və Trulav bu xəstəliyin 2 fərqli kliniki alt tipini təsvir etmişdirlər. Bunlardan birincisi qarın ağrısı, qəbizlik və ya diareya ilə, digəri isə ağrısız ishal ilə müşayiət olunmuşdur.[8]
QBS-nin diaqnostikası və müalicəsi məsələlərinə önəm verən Ümumdünya Qastroenterologiya Təşkilatı 2009-cu ili "Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu ili" elan etmişdir.
Tədqiqatçıların fikrincə, qadınlar arasında bu xəstəlik daha geniş yayılmışdır.[9][10] Daimi narahatlıq, depressiya və qastroenterit də risk faktorları arasındadır.[11]
Genetika və epigenetik dəyişikliklər, infeksiya və mənfi həyati hadisələr insanda İBS-nin inkişafına səbəb ola bilər. Xroniki stress, psixoloji simptomlar, xəstəliklər haqqında mənfi inanclar və xəstəliklərlə mübarizə aparmamaq simptomların tezliyini və şiddətini artırır. QBS zamanı xəstələrdə müalicə ilə birlikdə psixoloji dəstəkdə aparılmalıdır. QBS bağırsaq və beyin arasında (bağırsaq-beyin oxu vasitəsilə) iki istiqamətli əlaqənin pozulmasıdır və biopsixososial etiologiyaya malikdir.[4]
Bağırsaq-beyin interfeysinin pozğunluqları sahəsində çoxmillətli ekspertlər qrupunun konsensusu ilə hazırlanmış IV Roma meyarları həm klinik, həm də tədqiqat şəraitində diaqnostika üçün istifadə edilir.[3]
Tədqiqatçılar son 3 ay ərzində həftədə orta hesabla ən azı 1 gün təkrarlanan qarın ağrısının aşağıdakı kriteriyalardan ikisi və ya daha çoxu ilə əlaqəli olduğunu müəyyən etmişdirlər.[12] Bu kriteriyalar aşağıdakılardır:
Bu simptomlar xəstədə son 3 ay ərzində müşahidə olunmalı və ən azı 6 ay davam etməlidir.[13]
Fermentasiya edilə bilən oliqosakaridlərin, disaxaridlərin, monosaxaridlərin və poliolların (FODMAP) qida rasionundan xaric edilməsi İBS xəstələri üçün geniş yayılmış müalicə üsuludur.[3] FODMAP-lar mədə-bağırsaq traktında su sekresiyasının və kolon fermentasiyasının artmasına səbəb olur. Bu isə öz növbəsində İBS xəstələrində yağ turşuları və qazların əmələ gəlməsi ilə nəticələnən luminal distansiyaya səbəb olur.
İspaghula psullium kimi həll olunan liflər ümumi simptomların və qarın ağrısının müalicəsində effektiv bir vasitə hesab edilir. Həll olunmayan liflərdən (məsələn, buğda kəpəyindən) isə qaçınmaq lazımdır. Belə liflər simptomları daha da ağırlaşdırırlar.[3][4][15]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|