 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Ayasofiya (rəsmi adıyla Ayasofiya məscidi)[1] və ya Ayasofya kilsəsi (Ἁγία Σοφία), Trabzonun Fateh, Ortahisar səmtində yerləşən,kilsədən çevrilmiş məscid.
| Ayasofya | |
|---|---|
| Ἁγία Σοφία | |
.jpg) | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Memarlıq üslubu | Bizans memarlığı |
| Ünvan | Ortahisar, Fateh |
| Ölkə |
 Türkiyə |
| Şəhər | Trabzon |
| Koordinatlar | 41°00′12″ şm. e. 39°41′46″ ş. u.HGYO |
| Tikintisinin başlaması | 1238 |
| Tamamlanıb | 1263 |
| Texniki detallar | |
| Material | kərpic |
| Dizayn və konstruksiya | |
| Tanınır | |
| Digər məlumatlar | |
| trabzon.gov.tr | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ayasofya orta əsrlərdə dənizə yaxın və dağlıq ərazidə tikilmiş monastır kilsəsi olub. Abidə, Trabzon imperiyasının günümüzə qədər gəlib çatmış ən yaxşı qorunan tarixi tikilisi hesab olunur. Bizansın əyalət üslubu, gürcü soğan qübbəsi və Səlcuqlu daş işlərinin ahəngini özündə əks etdirən qeyri-adi memarlığa malik tikilidir.
Trabzon imperatorluğu dövründə Müqəddəs İsaya həsr olunmuş kilsələrdən biri olan Ayasofiya tarix boyu müxtəlif məqsədlərdə istifadə edilmişdir. XVI-XVII əsrlərdə I Dünya müharibəsi zamanı rus işğalı zamanı məscid, hərbi qərargah, xəstəxana, depo kimi istifadə olunub, sonra yenidən məscid kimi istifadə edilib. 1964-cü ildə isə muzeyə çevrilib. 28 iyun 2013-cü ildə prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı ilə ilk cümə namazı qılınan tikili məscid kimi rəsmi olaraq ibadət üçün açılıb.[2][3][4]
Trabzon şəhərinin mərkəzində, qədim Roma bazilikasının yerində qayalıq bir burnun üzərində inşa edilən Ayasofiya kilsəsi, zamanla dənizin dolması və 2006-cı ildə dövlət sahil yolunun tikintisi nəticəsində hazırda dənizdən təxminən yarım kilometr uzaqlıqda yerləşir.[5]
1204-cü ildə Bizans imperiyasının paytaxtı latınlar tərəfindən işğal edildikdə, imperiyanı yeni inzibati mərkəzdən idarə etmək zərurəti yarandı. Bizansın yeni inzibati mərkəzlərindən biri Trabzonda quruldu. XIII əsrdə şəhərdə ciddi tikinti işlərinə başlandı ki,[6] Ayasofiya da bu tikinti işləri zamanı tikilmiş tikililərindən biri idi.
Ayasofiyanın 1250-1260-cı illərdə Trabzon imperatoru I Manuil dövründə tikildiyi qeyd edilir.[7] Kilsənin yerində köhnə tikilinin olduğu güman edilir. Bəzi mənbələrə görə isə, bina 1204-cü ildən əvvəl tikilib və I Manuilin dövründə təmir edilib. Kilsə XIII əsrdə şəhərdən kənarda qurulan monastırla birləşsə də,[6] lakin zaman keçdikcə monastırın digər elementləri dağıdıldı.[8]
Trabzon imperiyasını idarə edən Komninlər sülaləsinin çətin siyasi əlaqələri səbəbindən memarlıq və dekorasiyasında müxtəlif dövlətlərlə münasibətləri əks etdirən çox fərqli xüsusiyyətlərə malik kilsələr inşa edilmişdir. Məsələn, cənub fasadında silsilə daş bəzəklərdə gürcü təsiri olduğu halda, at fasadındakı xarici narteksin girişində Səlcuq üslubunda daş bəzəklər işlənib. [5]
_(27813326754).jpg)
Tikilinin daxilindəki freska rəsmlərinin tamamlanmasının təxminən 1260-cı ilə təsadüf etdiyi düşünülür.[9][10] Freskalara İncildən götürülmüş motivlərdə daxildir. Günbəzdə Məsih Pantokratorun rəsmi var, onun altında mələklər xoru və yazılar həkk olunub. Pəncərələr arasında on iki müqəddəsin təsviri də yer alıb. Paruslar da isə, müxtəlif görüntülər vardır.
Məbədin qərb tərəfində kvadrat planlı və daxili divarlarında rəsmləri olan zəng qülləsi 1427-ci ildə kilsədən ayrıca tikilmişdir. Onun daxilindəki bəzək işləmələri 1443-cü ildə hazırlanmışdır.[11] Tikilidən 25 metr aralıda yerləşən bu qüllə ulduzları müşahidə etmək və astronomiya dərsləri vermək üçün istifadə olunub. Qüllənin mayak kimi də istifadə olunduğu güman edilir.[5]
Fateh Sultan Mehmedin 1461-ci ildə Trabzonu fəthindən sonra, binadan bir müddət kilsə kimi istifadə olundu.
<ref> teqi; :4 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
<ref> teqi; :1 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
