 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Əbu Bəkr Abdullah ibn Məhəmməd ibn Əbu Şeybə İbrahim əl-Absi əl-Kufi (ərəb. ابو بكر ابن أبي شيبة; 776[1], 775, 776 və ya 776, Kufə, İraq, Abbasilər xilafəti – 2 avqust 849 və ya 850, Kufə, İraq, Abbasilər xilafəti) — hədis hafizi, müfəssir və tarixçi.[2] O, "əl-Musənnəf" adlı əsərin müəllifidir.
| İbn Əbu Şeybə | |
|---|---|
| ərəb. ابن أبي شيبة | |
 | |
| Doğum tarixi | 776[1], 775, 776 və ya 776 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 avqust 849 və ya 850 |
| Vəfat yeri | |
| Tanınmış yetirmələri | İbn Macə |
Künyəsi Əbu Bəkrdir. Hədis elmi ilə məşğul olan bir ailəyə mənsubdur.[3] Babası İbrahim Vasit qazısı olub.[4]
Onun uşaqlıq və sonrakı həyatı barədə ətraflı məlumat yoxdur. Lakin mənbələrdə qeyd olunur ki, o, təhsilinə çox gənc yaşlarda başlamışdır. İlk müəllimlərindən biri olan Kufə qazısı Şərik ibn Abdullahdan hədis almağa başladığında cəmi on dörd yaşı var idi.[3] Halbuki bu hal, övladlarına iyirmi yaşına çatmadan hədis öyrənməyə icazə verməyən Kufə əhalisinin adət-ənənəsinə uyğun deyildi.[5] Onun bu istisnanı qazanması güclü və geniş yaddaşı ilə əlaqələndirilə bilər. Nəticədə, yaddaşının möhkəmliyi və əzbərlədiklərinin çoxluğu zərbi-məsəl olmuşdu.
Əvvəlcə Kufədəki mühəddislərdən hədis öyrəndi. Sonra Bəsrəyə gedərək oradakı alimlərdən, daha sonra isə Bağdad mühəddislərindən hədis yazdı. Eyni zamanda, hədis rəvayət etmək məqsədilə Hicaz, İraq və Şam bölgələrinə səfərlər etdi. Ömrünün son günlərini Bağdadda keçirdi. Rüsafə məscidində dərs verirdi və bu dərslərini çoxsaylı insanlar izləyirdi.[6]
İbn Əbu Şeybə, Abbasilərin ilk dövr xəlifələrindən Harun ər-Rəşid, Məhəmməd əl-Əmin, Abdullah əl-Məmun, Mötəsim Billah və Vasiq, həmçinin ikinci dövr xəlifələrindən Mütəvəkkil zamanında yaşamışdır. Xüsusilə də, Məmunun xilafəti dövrü elm adamları üçün ən çətin və sınaqlı dövrlərdən biri olmuşdur. Mötəzilə cərəyanının saraya qədər gətirib qəbul etdirdiyi "Quranın məxluq olması" fikrinə dəstək verən Məmun, qazılar və mühəddislərin bu inancı qəbul edib-etmədiklərini yoxlamaq üçün onları imtahana çəkməyi əmr etmiş və məşhur "mihnə" dövrünü başlatmışdı. Bu dövr bir çox alimlər üçün sıxıntı və əzablarla dolu olmuş, lakin eyni zamanda güclü elmi fəaliyyətlərin də şahidi olmuşdu.[7]
İbn Əbu Şeybənin Kufə qazısı Şərik ibn Abdullah, Əbul-Əhvas, Süfyan ibn Uyeynə, Cərir ibn Əbdülhəmid kimi alimlərdən hədis elmləri baxımından faydalandığı qeyd olunmuşdur. Digər tərəfdən, onun məşhur əsəri "əl-Musannəf"də ən çox hədis aldığı müəllimlərindən bəziləri bunlardır: Vəki ibn əl-Cərrəh, Yəhya ibn Səid əl-Qəttan, Abdullah ibn Numeyr, İbn Uleyyə, Abdullah ibn əl-Mübarək, Əffan ibn Müslim, Əbu Davud ət-Təyalisi, Yezid ibn Harun və Əbdürrəhman ibn Mehdi.
İbn Əbu Şeybə 849-cu ildə Kufədə vəfat etmişdir.[8] O, mühəddis, müfəssir, fəqih və tarixçi[9] kimi tanınır, eyni zamanda ədəbiyyat və coğrafiya sahələrində də nüfuzlu bir şəxsiyyət kimi qəbul olunurdu.
Hədis elmində İbn Əbu Şeybəni qardaşı Osmandan daha üstün hesab edən Əhməd ibn Hənbəl ilə Yəhya ibn Main onu "saduq" kimi qiymətləndirmişlər. Əbul-Həsən əl-İcli və Əbu Hatim ər-Razi isə onun "siqa" olduğunu bildirmişlər. Əbu Zura ər-Razi və Salih Cəzrə kimi onu yaxından tanıyan hədis tənqidçiləri isə yaddaşının çox güclü olduğunu qeyd etmişlər.[2]
İbn Əbu Şeybənin qələmə aldığı əsərlərindən bəzi bunlardır:
Bu əsərlər, İbn Əbu Şeybənin təkcə hədis elmi sahəsində deyil, həm də fiqh, təfsir, tarix və ədəbiyyat sahələrində də nə qədər dərin biliyə malik olduğunu sübut edir.[2]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|