 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Ağ terror (rus. Белый террор) — Rusiya vətəndaş müharibəsi dövründə (1917–1923) Ağ hərəkatı qüvvələrinin nəzarət etdikləri ərazilərdə həyata keçirdikləri siyasi repressiyalar, kütləvi həbslər, qətllər və zorakılıqlar kompleksi. [1]Bu terror əsasən bolşeviklərə, sosialistlərə, fəhlə və kəndli təşkilatlarına, həmçinin yəhudilərə və digər etnik azlıqlara qarşı yönəlmişdi. Ağ terror, Qırmızı terrorla birlikdə müharibə dövrünün ən qanlı səhifələrindən biri hesab olunur.[2]
| Ağ terror | |
|---|---|
 | |
| Tarix | 1917 |
| Yeri | |
| Qurbanlar | |
| Ölənlərin sayı |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1917-ci ildə Oktyabr inqilabı nəticəsində Rusiya imperiyası süqut etdi və bolşeviklər hakimiyyətə gəldi. Buna qarşı çıxan müxtəlif siyasi və hərbi qüvvələr Ağ hərəkatını təşkil etdilər. Bu qüvvələr bolşevik hakimiyyətini devirmək, mülkiyyət münasibətlərini bərpa etmək və vahid, milli dövləti dirçəltmək məqsədi güdürdülər. Ağ hərəkatın tərkibinə çar tərəfdarları, mühafizəkarlar, liberallar, monarxistlər, kazaklar və bəzi sosialistlər daxil idi. Ağ terror bolşeviklərin apardığı Qırmızı terrora cavab kimi formalaşsa da, öz miqyasına, vəhşiliyinə və ideoloji yönümünə görə müstəqil xarakter daşıyırdı.[3][4][5]
Ağ terrora rəhbərlik və onu həyata keçirən əsas qüvvələr aşağıdakılar idi[6]:
Ağ terror müxtəlif bölgələrdə müxtəlif formalarda həyata keçirilirdi. Bolşeviklərə azacıq rəğbət göstərən şəxslər belə edam olunurdu. Xüsusilə fəhlə və kəndli komitələrinin üzvləri hədəfə alınırdı. Xüsusilə Ukraynada Ağ Orduların və kazak dəstələrinin iştirakı ilə onlarla yəhudi kəndi məhv edilmişdi. Təkcə Petlyura qüvvələri və Ağ Ordunun hücumları nəticəsində minlərlə yəhudi öldürülmüşdü. Sosialistlər, sol eserçilər və hətta bəzi liberallar belə "bolşevizm tərəfdarları" adı ilə repressiyalara məruz qalırdı. Bəzi ərazilərdə qəsdən vəhşiliklər həyata keçirilir, asılmış və edam olunmuş şəxslər nümayiş etdirilirdi ki, digər əhali qorxsun və müqavimət göstərməsin.[10]
Ağ terror Qərb dövlətləri tərəfindən geniş şəkildə pislənməsə də, bəzi beynəlxalq müşahidəçilər və jurnalistlər Ağ Ordunun həyata keçirdiyi zorakılıqları sənədləşdirmişdir. Lakin Antanta dövlətləri bolşeviklərin düşməni olduğu üçün, Ağ hərəkatla hərbi və maliyyə əməkdaşlığı davam etdirilmişdir.[11][12]
Tarixçilərin hesablamalarına görə, Ağ terror nəticəsində on minlərlə insan həyatını itirmişdir. Yalnız Kolçakın nəzarətində olan Sibir və Urallarda 25.000-dən çox insanın edam edildiyi bildirilir. [13]Denikin və Vranqelin nəzarətində olan ərazilərdə də kütləvi qırğınlar baş vermişdi. Bəzi bölgələrdə Ağ Ordular kəndləri tamamilə yandırır və əhalini qırırdılar. Ağ terror, Ağ hərəkatın legitimliyini zəiflətdi və onların xalq arasında dəstəyini azaltdı. Repressiyalar və poqromlar, xüsusilə kəndli və işçi sinfinin Ağ Ordudan uzaqlaşmasına səbəb oldu. Bu, dolayısı ilə bolşeviklərin qələbəsini asanlaşdırdı.[14]
Post-sovet tarixşünaslığında Ağ terror uzun müddət kölgədə qalsa da, son onilliklərdə tarixi balanslı qiymətləndirməyə çalışılmışdır. Bu zorakılıqlar bir tərəfli şəkildə "Qırmızı terror"a cavab kimi deyil, vətəndaş müharibəsinin qarşılıqlı qəddarlığının tərkib hissəsi kimi araşdırılır.[15]
The poet was just one of many victims of the Red Terror, a state-sponsored wave of violence that was decreed in Russia on September 5, 1918, and lasted until 1922.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|