 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Ağa Hacı Molla Tağızadə, Molla Ağa Bixud(1830, Şamaxı – 1892, Şamaxı) — Azərbaycan şairi.[1][2]
| Molla ağa Bixud | |
|---|---|
| Molla Ağa Hacı Molla Tağızadə | |
| Doğum tarixi | 1830/1831 |
| Doğum yeri | Şamaxı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şamaxı |
| Fəaliyyəti | şair |
 Ağa Hacı Molla Tağızadə Vikimənbədə | |
Molla Ağa Bixud 1830-cu ildə Şamaxı şəhərində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Şamaxı mollaxanalarında almış, burada ərəb və fars dillərini mənimsəmişdir. Şəxsi mütaliəsi sayəsində klassik Şərq poeziyasına bələd olan Bixud, xüsusilə Füzuli, Hafiz və Sədi kimi şairlərin əsərlərini öyrənmiş, bu da onda poetik yaradıcılığa maraq oyatmışdır.[3]
Erkən yaşlarından baftaxılıqla məşğul olmuş, sonralar Mahmud ağanın karvansarasının yaxınlığında balaca bir dükan açaraq ətriyyat satmaqla məşğul olmuşdur. Buna baxmayaraq ədəbiyyatdan və şeir yazmaqdan ayrılmamışdır. Həyatının müxtəlif dövrlərində Qafqazın və İranın müxtəlif şəhərlərinə səfər etmiş, bu səfərlər onun dünyagörüşünə və poetik təxəyyülünə mühüm təsir göstərmişdir.[1]
Bixud 1892-ci ildə, 62 yaşında Şamaxı şəhərində vəfat etmişdir. Onun dünyəvi baxışları və dövrün dini fanatizminə qarşı mövqeyi səbəbilə, ölümündən sonra belə Şamaxının mövhumatçı dairələri tərəfindən təzyiqlərə məruz qalmış, dəfn mərasimini icra etməyə icazə verilməmişdir. Nəhayət, bir neçə İrandan gəlmiş şəxs və yerli gənclər şairin dəfnini təşkil etmişdir.[3]
Molla Ağa Bixud XIX əsrin ikinci yarısında Şamaxı, Şuşa, Dərbənd və Bakı kimi şəhərlərdə formalaşan ədəbi mühitin fəal iştirakçılarından olmuşdur. O, “Beytüs-Səfa”, “Məclisi-üns”, “Məclisi-fəramuşan” və “Məcməüş-şüəra” kimi ədəbi məclislərlə əlaqədə olmuş, bu məclislərdə müntəzəm şəkildə iştirak etmişdir.[1]
Yaradıcılığının əvvəlində dini mövzulu – mərsiyə, sinəzən şeirləri yazmış olsa da, bu əsərlər dövrümüzə gəlib çatmamışdır. Bixudun poeziyası klassik şeirin forma və məzmun prinsiplərinə əsaslansa da, onun yaradıcılığı bir sıra cəhətlərinə görə yenilikçi və realist ruh daşıyır. O, dini mövhumatın, riyakarlığın, saxta zahidliyin və mövhumatçı ruhani təbəqənin sərt tənqidini aparmış, maarifçi ideyaları ilə seçilmişdir. Onun poeziyasında dini-əfsanəvi obrazlardan çox real həyatdan götürülmüş bənzətmələrə, xalq dilinə yaxın ifadələrə rast gəlinir. Gövhərli, səlis və ahəngdar dili, poetik təsvirin gücü onun qəzəllərində ön plana çıxır.[2]
Bixudun günümüzə çatan şeirləri əsasən qəzəl, rübai və məsnəvi formalarında yazılmışdır. Əlyazma şəklində dövrümüzə qədər gəlib çatan əsərləri arasında dini zahidliyi tənqid edən, insani dəyərləri ön plana çəkən və maarifçilik ideyalarını əks etdirən nümunələr üstünlük təşkil edir. Onun yaradıcılığında Hüri, mələk, cənnət kimi dini obrazlardan çox, təbiət gözəlliklərinə, ay, günəş, reyhan, lalə və s. obrazlara təşbeh verilir.[3]
Molla Ağa Bixud haqqında ilk məlumatlar Seyid Əzim Şirvaninin təzkirəsində və Firidun bəy Köçərlinin “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixindən materiallar” əsərində yer almışdır. F. Köçərli onun bir divan sahibi olduğunu bildirsə də, həmin divan dövrümüzə qədər gəlib çatmamışdır.[4] Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin müasiri olan Əliabbas Müznib şairin təqribən otuzadək qəzəlini toplaya bilmişdir. Hazırda onun əlyazma nümunələri AMEA Əlyazmalar İnstitutunda qorunmaqdadır.[3]
Bixudun ictimai-siyasi hadisələrə münasibəti publisistik müstəvidə də özünü göstərmişdir. “Əkinçi” qəzetinin əməkdaşlarından Həsənül-Qəribin 1876-cı ildə çap etdirdiyi və şeirə qarşı yönəlmiş məqaləsinə qarşı, Bixud Seyid Əzim, Qafil və Zöhrə ilə birlikdə “Şüəra-vərə-i-Şirvan” imzası ilə kollektiv məktub tərtib etmiş və bu məqaləni sərt şəkildə tənqid etmişdir. Bu məktubda onlar Həsənül-Qəribi şeirin məzmununu anlamamaqda və təbliğat xarakterli yanlış mövqe sərgiləməkdə ittiham etmiş, İslam mədəniyyətinin görkəmli nümayəndələri – İbn Sina, Sədi, Hafiz, Şeyx Bəhaəddin, Əli ibn Əbu Talib və Quran ayələrindən misallar gətirərək, şeirin İslamdan uzaq olmadığını elmi əsaslarla sübut etməyə çalışmışlar.[3]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
