 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Avey Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğu — 1989-cu il 22 fevral tarixində Azərbaycan Nazirlər Sovetinin 99 nömrəli qərarı ilə Qazax rayonunda yaradılmış tarix-memarlıq qoruğu.[1][2]
Qazax rayonunda fəaliyyət göstərən “Avey” Dövlət Tarix-Mədəniyyət qoruğu 1989-cu il 22 fevral tarixində Azərbaycan Nazirlər Sovetinin 99 № li qərarı ilə yaradılıb. Azərbaycan Elmlər Akademiyası, Respublika Mədəniyyət Nazirliyi və Qazax X.D.S-nin İcraiyə Komitəsinin 14 saylı iclas protokolu əsasında “Avey” Dövlət qoruğunun əraziləri rəsmiləşdirilmişdir. Qoruğun Nizamnaməsi yazılmış, əsas fəaliyyət növü müəyyən edilmiş, möhrü, ştambı hazırlanmış və qoruğa təqdim edilmişdir.
“Avey” Dövlət Tarix-Mədəniyyət qoruğu zəngin tarixi memarlıq və arxeoloji abidələr diyarı kimi ən qədim daş dövrünün yadigarı olan “Avey” məbədinin adı ilə adlandırılıb. Qoruğun iş prinsipi abidələr haqqında məlumat toplamaq, abidələrin qorunması, toxunulmazlığı və bərpasını təmin etməkdir. Qoruq əsasən tarix, mədəniyyət, memarlıq, bədii və etnoqrafiya və digər folklorşünaslıqla məşğuldur. Qoruğun ərazisində olan: arxeoloji və memarlıq abidələri, daşınan və daşınmaz tarixi və mədəniyyət abidələri qoruğun əsas mülkiyyəti hesab olunur. Bu ərazilərdə yüzlərlə qədim paleolt, mezeolit, eneolit, orta əsr, tunc, mis dövrlərinin və sonrakı tarixi əsrlərin mədəniyyət abidələri mövcuddur.
Qoruq bir müddət Nazirlər Komitəsinin nəzdində “Tarix və Mədəniyyət Abidələrinin Mühafizəsi və Bərpası” adı altında fəaliyyət göstərmiş, hazırda Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidməti tabeçiliyində fəaliyyətini davam etdirir.
Nazirlər Sovetinin qərarı ilə qoruğa 3613 ha. ərazi ayrılmışdır.[2]
Avey Dövlət Tarix-Mədəniyyət Qoruğunun nəzdində “Damcılı” (800 ha), “Göyəzən” (30 ha.) və “Yuxarı Əskipara” (2783 ha.) filialları fəaliyyət göstərir. Hal-hazırda Əskipara filialı işğal altındadır.[1]
800 ha. ərazini əhatə edən “Damcılı” filialı Qazax rayonunun Daşsalahlı kəndində yerləşir. Burada dünya əhəmiyyətli qədim Damcılı mağara düşərgəsi və çox sayda mağaralar yerləşir. Ərazidə ilk dəfə 1953–1957-ci illərdə arxeoloji qazıntılar aparılıb və Avey dağında Daş dövrünə aid 30-a yaxın mağara aşkar edilib, iki minə yaxın alət tapılıb. 2015-ci ilin yayında Yaponiyanın Tokio Universitetinin muzeyi, AMEA-nın Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu və “Avey” qoruğu arasında memorandum imzalanıb. Sənədə əsasən, yaponiyalı və azərbaycanlı mütəxəssislər bu ərazilərdə arxeoloji tədqiqat işləri aparırlar və hazırda işlər davam etdirilir.[1]
Qoruğun 30 ha. ərazini əhatə edən “Göyəzən” filialı Qazax rayonunun Abbasbəyli kəndində yerləşir. Tarixin müxtəlif mərhələlərində Göyəzən dağının ətəklərində bir çox qalalar, yataq yerləri və s. tikilib. Dağın bir tərəfinə başdan-başa hasar çəkilib. Hasarla dağın arasında bir çox qədim yaşayış evlərinin xarabaları qalıb. Burada Orta əsrlərə aid yeddi bürclü qala divarı və dördkünc bina qalıqları, həmçinin bir neçə mağara aşkar olunub. Dağın şimalında başqa bir Alban qalası var. Onun divarları və bürcü isə nisbətən yaxşı vəziyyətdədir.[1]
“Yuxarı Əskipara” filialının 2783 ha. olan ərazisi eyniadlı kəndi əhatə edir. Kənd 8 iyun 1992-ci il tarixdə Ermənistan ordusu tərəfindən işğal edilib və bütün tarixi mədəniyyət abidələri dağıdılaraq yandırılıb. Təkcə Yuxarı Əskipara kəndində V-VII əsrlərə aid Alban məbədi, XII əsrə aid yeraltı su kəməri, XII əsrdə inşa edilən Qüllə, Türbə, Qatır körpüsü, Kazım körpüsü, Qulucanlı körpüsü, Koroğlu qülləsi və qədim hamam qalıqları, XIV əsrdə salınan yeraltı yol, XVI əsrdə inşa edilən Şəhərgah qalası dağıdılıb.[1][3]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|