Azərbaycanın gənclər və idman paytaxtlarının siyahısı — Azərbaycan Respublikasında hər il Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilən və həmin il ərzində xüsusi gənclər siyasəti, eləcə də idman tədbirlərinə ev sahibliyi edən şəhər və rayonların siyahısıdır. Layihə gənclərin yerli səviyyədə fəallaşdırılması, onların sosial həyata inteqrasiyası, regional inkişafda iştirakını, həmçinin idmana marağı artırmaq məqsədi daşıyır. Belə ki, il ərzində seçilmiş şəhər və rayonlarda müxtəlif forumlar, konfranslar, mədəni və idman tədbirləri həyata keçirilərək qarşıya qoyulmuş məqsədlərə çatılır.[1][2][3]
"Gənclər Paytaxtı" layihəsi Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyinin təşəbbüsü ilə 2012-ci ildən həyata keçirilməyə başlanılıb. Layihənin əsas məqsədi region gənclərinin ictimai fəallığını artırmaq, onların iştirakçılıq imkanlarını genişləndirmək və yerli gənclər siyasətinin gücləndirilməsinə töhfə verməkdir.[4]
Layihə çərçivəsində hər il Azərbaycanın müxtəlif şəhər və rayonları arasından bir bölgə "İlin Gənclər Paytaxtı" elan olunur. Seçilmiş şəhər və ya rayonda il ərzində müxtəlif forumlar, gənclər festivalları, təlimlər, könüllülük proqramları və digər maarifləndirici tədbirlər təşkil olunur. Layihə, xüsusilə regionlarda gənclər təşkilatlarının güclənməsinə, sosial innovasiyaların dəstəklənməsinə və dövlət-gənclər əməkdaşlığının inkişafına təkan verir.
İlk dəfə 2012-ci ildə Gəncə şəhəri bu ada layiq görülmüş, daha sonra ölkənin müxtəlif bölgələri bu statusu daşıyaraq öz regionunda gənclər fəaliyyəti üçün simvolik mərkəz olmuşdur.
"İdman Paytaxtı" təşəbbüsü də Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən paralel bir layihədir. Bu layihənin məqsədi regionlarda idman infrastrukturunun təbliği, əhalinin sağlam həyat tərzinə təşviqi və yerli idman potensialının inkişaf etdirilməsidir.[4]
İdman paytaxtı seçilən bölgədə müxtəlif idman tədbirləri – yarışlar, seminarlar, çempionatlar və açıq hava idman festivalları təşkil olunur. Layihə həmçinin gənclər və idman siyasətinin inteqrasiyasına xidmət edir. Azərbaycanın "İdman paytaxtı"nın seçimi ilk dəfə 14 sentyabr 2023-cü il Azarbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyinin Kollegiyasının qərarı ilə təsdiq edilib.
Hər iki layihə həm gənclər, həm də idman siyasətində mərkəzləşdirilmiş yanaşmanı regional inkişafla əlaqələndirən uğurlu modellərdən biri hesab olunur.
"Gənclər Paytaxtı" internet səsvermə vasitəsinə əsasən gənclər tərəfindən seçilmiş Azərbaycanın bir şəhər və ya rayonudur. Səsvermə bunun üçün xüsusi yaradılmış sayt vasitəsilə həyata keçirilir. Onu bilmək vacibdir ki, bir nəfər (bir şəhər və ya rayona) yalnız bir dəfə səs verə bilər. Səsvermə prosesi 3 prinsip əsasında aparılır: açıq, şəffaf, bərabər.
"İdman paytaxtı"nın seçimi iki il öncədən aparılır. Gənclər və İdman Nazirliyi seçimi elan etdikdən sonra namizədlərin sifarişi Əsasnamədəki meyarlara uyğun qaydada nazirliyin İdman şöbəsinə təqdim edilir. Daha sonra təşkil olunan toplantıda "İdman paytaxt"larına namizəd regionların nümayəndələri növbəli şəkildə öz təqdimatları ilə çıxış edirlər. Təqdimatlar bitdikdən sonra Kollegiya üzvlərinin müzakirəsi keçirilir və səsvermə yolu ilə qalib seçilir.[4]
İdman Paytaxtı | Seçildiyi il | İqtisadi rayon | Qeyd | İst. |
---|---|---|---|---|
Quba | 2024-cü il | Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu | İlk "İdman Paytaxtı" | [22] |
Qəbələ | 2025-ci il | Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu | [23] | |
Qazax | 2026-cı il | Qazax-Tovuz iqtisadi rayonu | [24] |