II Andraş (mac. II. András, lat. Andreas II; 1175[1][2][…], 1176[3] və ya 1177[3], bilinmir – 26 oktyabr 1235, Buda) — 1205–1235-ci illərdə Macarıstan, Xorvatiya və Dalmatiya kralı. Arpad sülaləsinin nümayəndəsi olan II Andraş, Macarıstan tarixində mühüm rol oynamış və 1222-ci ildə qəbul edilən Qızıl bulla ilə tanınmışdır.[4]Onun hakimiyyəti dövründə daxili siyasi islahatlar, səlib yürüşləri və torpaq bölgüsü ilə bağlı ciddi dəyişikliklər baş vermişdir.[5]
II Andraş | |
---|---|
![]() | |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 1175[1][2][…], 1176[3] və ya 1177[3] |
Doğum yeri |
|
Vəfat tarixi | 26 oktyabr 1235 |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri | |
Atası | III Bela |
Uşaqları | |
![]() |
II Andraş 1177-ci ildə Macarıstan kralı III Bela və Antioxiyalı Aqnesin ailəsində anadan olmuşdur. Atası onu əvvəlcə Dalmasiya və Xorvatiyanın hersoqu elan etmiş, lakin sonradan bu vəzifədən uzaqlaşdırmışdır.[6]Andraşın böyük qardaşı, I İmre, 1196-cı ildə taxta çıxanda Andraşı siyasi həyatdan uzaqlaşdırmağa çalışsa da, Andraş bir neçə dəfə qiyam qaldıraraq siyasi iddialarını davam etdirmişdir.[7]
I İmrenin 1204-cü ildə vəfat etməsindən sonra onun azyaşlı oğlu III Laslo (III Ladislaus) taxta çıxsa da, tezliklə vəfat etmişdir. Bununla da Andraş 1205-ci ildə Macarıstan kralı elan edilmişdir.[8] Onun hakimiyyətə gəlməsi ilə ölkədə yeni siyasi mərhələ başlamışdır. II Andraşın dövründə daxili siyasətin əsas xüsusiyyəti geniş torpaq paylamaları idi. O, sədaqətli zadəganlara, xarici sərkərdələrə və saray əyanlarına iri torpaq sahələri bağışlayırdı.[9] Bu siyasət nəticəsində "kral torpaqları" zəifləyir, zadəganların gücü isə artırdı. Bu, ölkədə sosial gərginliyin artmasına və zadəganların narazılığına səbəb oldu.[10]
Zadəganların təzyiqi nəticəsində II Andraş 1222-ci ildə Qızıl bulla adlı hüquqi sənədi imzalamağa məcbur oldu. Bu sənəd kral hakimiyyətini məhdudlaşdırır, zadəganlara hüquqi və iqtisadi imtiyazlar verirdi.[11] Qızıl bulla, eyni zamanda, zadəganlara kral qanunlarına qarşı çıxmaq hüququnu da tanıyırdı. Bu sənəd Macarıstanın erkən konstitusional inkişafında mühüm addım hesab olunur.[12]
1217-ci ildə II Andraş Beşinci səlib yürüşündə iştirak etmiş və Müqəddəs Torpaqlara səfər etmişdir. Lakin bu yürüş uğursuz olmuş və ciddi hərbi nəticələr verməmişdir. Bununla belə, o, Macarıstanın Avropa səviyyəsində səlibçi dövlət kimi tanınmasına şərait yaratmışdır.[13]
II Andraş 1235-ci ilin 21 sentyabrında vəfat etmişdir.[14] Onun yerinə oğlu IV Bela taxta çıxmışdır. IV Belanın dövrü Macarıstanın Monqol yürüşlərinə qarşı mübarizə dövrü ilə üst-üstə düşür. II Andraşın fəaliyyəti Macarıstan tarixində həm tənqidi, həm də müsbət qiymətləndirilir. Onun torpaq islahatları uzunmüddətli sosial-iqtisadi problemlərə səbəb olmuş, lakin Qızıl bulla sənədi hüquqi dövlətçiliyin təməlini qoymuşdur.[15]