 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Lev Aleksandroviç İlyin (rus. Лев Алекса́ндрович Ильи́н; 13 (25) iyun 1879, Podosklyay[d], Tambov quberniyası – 11 dekabr 1942[1], Leninqrad[1]) — rus və sovet memarı, şəhərsalma mütəxəssisi. SSRİ Memarlıq Akademiyasının müxbir üzvü (1941), professor (1941), "Giprogor"un (Şəhərsalma Layihə İnstitutu) memarı.
| Lev İlyin | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 13 (25) iyun 1879 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 dekabr 1942[1] (63 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| İşləri və nailiyyətləri | |
| İşlədiyi şəhərlər | Sankt-Peterburq, Düşənbə, Yaroslavl, Bakı |
| Mükafatları |
 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1925–1938-ci illər arasında Lev İlyin Leninqradın (indiki Sankt-Peterburq) baş memarı kimi fəaliyyət göstərmiş, şəhərin baş planının müəllifi və şəhərsalma sahəsində mühüm materialların müəllifi olmuşdur. O, həmçinin Rusiya Dövlət Şəhərsalma Tədqiqat və Layihələndirmə İnstitutunun (Giprogor) baş direktoru vəzifəsində çalışmışdır.
Tambov quberniyasının Podosklyay kəndində (indiki Tambov vilayətinin Rasskazovski rayonu) dəniz zabitinin ailəsində anadan olub. Atası Aleksandr İlyin hüquqşünas idi, incəsənətə maraq göstərirdi.[2] Anası Lyudmila Satinanın xətti ilə İlyinlər Raxmaninovlar ilə uzaq qohumluq əlaqəsində olublar. 1890-cı ildə ailə ənənəsinə uyğun olaraq Sankt-Peterburqdakı Aleksandrovski kadet korpusuna daxil olub. 1897–1902-ci illərdə Mülki Mühəndislər İnstitutunda təhsil alıb. 1903-cü ildə təhsilini davam etdirmək üçün İmperator İncəsənət Akademiyasının Ali İncəsənət Məktəbinə daxil olub. Əvvəlcə memar Kosyakovun memarlıq atelyesində işləməyə başlayıb, daha sonra müstəqil fəaliyyət göstərib.
1902–1903-cü illərdən etibarən fəal ictimai fəaliyyətlə məşğul olub, Mülki Mühəndislər Cəmiyyəti və Peterburq Memar-Rəssamlar Cəmiyyətinə qoşulub. 1903-cü ildən etibarən memarlıq üzrə ixtisaslaşmış jurnallarda məqalələr dərc etdirməyə başlayıb. 1907-ci ildə Memar-Rəssamlar Cəmiyyətinin nəzdində fəaliyyət göstərən Köhnə Peterburqun öyrənilməsi və təsviri üzrə Komissiyanın (1909-cu ildən — Köhnə Peterburq Muzeyi) üzvü olub. 1904–1917-ci illərdə Kseniya Qadınlar İnstitutunun memarı kimi çalışıb, 1905–1908-ci illərdə V. F. Romanovanın təşkil etdiyi Qadın Memarlıq Kurslarında, 1913–1919-cu illərdə isə Y. F. Bagaevanın Ali Qadın Memarlıq Bilikləri Kurslarında dərs deyib.[3]
1908-ci ilin martında Fontanka çayı üzərindəki Panteleymon körpüsünün yenidən qurulması layihəsini hazırlayıb. Məhz bu dövrdən etibarən onun fəaliyyəti şəhər mərkəzində tikintiyə ansambl yanaşması prinsipinə əsaslanmağa başlayıb. 1908-ci ildə Vyanada keçirilən VIII Beynəlxalq Memarlar Konqresində, 1910-cu ildə Sankt-Peterburqda baş tutan IV Rus Memarları Qurultayında və 1908-ci ilin may–sentyabr aylarında Sankt-Peterburqda təşkil olunan Beynəlxalq Memarlıq-Tikinti Sərgisində iştirak edib. 1912–1913-cü illərdə Rus ampir üslubunda tipik bir zadəgan malikanəsindən ilhamlanaraq Pesoçnaya sahilində öz şəxsi evini layihələndirib və inşa etdirib.
1918-ci ildə Kurbatovla birlikdə Şəhər Muzeyinin təşkilatçılarından biri olub. O, 1918–1928-ci illərdə muzeyin direktoru, 1918–1919-cu illərdə isə memarlıq və şəhərsalma şöbəsinin müdiri kimi fəaliyyət göstərib. Muzeyin fəaliyyətində əsas mərhələlərdən biri 1922-ci ildə "Köhnə Peterburq Muzeyi"nin ekspozisiyalarının və Anıçkov sarayında yerləşən Memarlıq şöbəsinin 17 zalının təşkili olmuşdur. Elə həmin ildə muzeyin məşhur "Beş il ərzində" adlı sərgisi də keçirilmişdi.[3] O, 1921-ci ildə yaradılmış "Köhnə Peterburq" cəmiyyətinin Şura sədri olmuşdur. Məhz bu cəmiyyətin təşəbbüsü ilə 1923-cü ildə Petroqradda "Sönməkdə olan kultların muzeyi" yaradılmışdır. Bu muzey şəhərdə bağlanan kilsələrdən çıxarılan maddi-mədəni dəyərlərin qorunub saxlanmasını təmin edirdi.[4] Lakin 1928-ci il iyulun 14-də İlyin və Şəhər Muzeyinin daha 20-dən çox əməkdaşı, Leninqrad qəzetlərində uzun sürən qaralama kampaniyasından və RKİ Lenqubsovet komissiyasının xüsusi yoxlamasından sonra "sinfi cəhətdən yad elementlər" adlandırılaraq işdən çıxarıldılar.
L. A. İlyinin təşəbbüsü ilə 1923–1924-cü illərdə Şəhər Muzeyində Petroqradın yenidən planlaşdırılması üzrə Komissiya yaradılmışdı. Bu komissiya 1924–1925-ci illərdə Leninqradın yenidən planlaşdırılması üzrə Büroya çevrildi və 1925-ci ilin dekabrında Petroqrad quberniya icraiyyə komitəsinin kommunal təsərrüfat şöbəsi nəzdindəki abadlaşdırma altşöbəsinin tərkibində şəhərin planlaşdırılması üzrə ayrıca bir bölmə kimi dövlət idarəçiliyi sisteminə daxil edildi. Bu quruma 1938-ci ilə qədər bütün mərhələlərdə rəhbərlik A. F. Şarov tərəfindən həyata keçirilmişdir. Onun memarlıq üzrə müavini isə Lev İlyin olmuşdur. İlyin faktiki olaraq (lakin rəsmi status olmadan) şəhərin baş memarı vəzifəsini yerinə yetirirdi.[3]
Lev İlyinin ən böyük işlərindən biri, 1935-ci il Leninqradın inkişafı üzrə baş planın hazırlanmasına rəhbərlik etməsidir. Bu plan sonrakı bütün baş planların əsasını təşkil etmişdir.[5] Baş planın hazırlanması zamanı yalnız şəhərsalma mütəxəssisləri və memarların deyil, L. A. İlyinin rəhbərliyi altında, partiya və təsərrüfat rəhbərlərinin, vilayət və şəhər səviyyəsində, xüsusilə də Arxplan və Qorplan (Planlaşdırma Komissiyası) strukturlarının iştirakı ilə geniş əməkdaşlıq qurulmuşdu. Həmçinin, bu məqsədlə xüsusi olaraq formalaşdırılmış komissiyaya Leninqradın aparıcı alimləri, iqtisadçıları, coğrafiyaçıları (SSRİ Elmlər Akademiyasının institutlarından), eləcə də bir çox xalq komissarlıqlarının mütəxəssisləri daxil edilmişdi. 1934-cü ildə birgə səylərlə Leninqrad şəhərinin eskiz planlaşdırma layihəsi hazırlanmışdı. Bu baş planın ideyaları, sonrakı Leninqrad Baş planlarının — xüsusilə 1966-cı il və daha da önəmlisi, 1987-ci ildə hazırlanmış Leninqrad və Leninqrad vilayətinin Baş planlarının əsas prinsiplərini müəyyən etmişdi. Eskiz layihəsi Leninqraddakı və müxtəlif xalq komissarlıqlarındakı bütün təsdiqləmələrdən keçmiş, daha sonra isə baxılması və təsdiqlənməsi üçün Moskvaya, yəni ali dövlət və partiya orqanlarına göndərilmişdi. Lakin 1935-ci il avqustun 10-da keçirilən Siyasi Büro və Xalq Komissarları Sovetinin birgə iclasında layihə ciddi tənqidə məruz qalmış və rədd edilmişdi. Eyni zamanda, layihəyə edilmiş iradlar nəzərə alınmaqla yeni Baş plan layihəsinin hazırlanması tələb olunmuşdu. Bununla yanaşı, yeni Baş planla birlikdə Tikinti Qaydalarının da hazırlanaraq 1935-ci il noyabrın 1-dək təqdim edilməsi tapşırılmışdı.[3] Qeyri-adi sərt vaxt məhdudiyyətinə baxmayaraq, tələb olunan sənədlər paketi — o cümlədən layihə, izahedici qeydlər və Tikinti Qaydaları daxil olmaqla — indiki adı ilə "L. A. İlyin Baş planı" hazırlanaraq 25 oktyabr 1935-ci ildə rəsmi təsdiq üçün təqdim edildi. Əsas tərtibatçılar L. A. İlyin, A. F. Şarov, V. A. Vitman, M. F. Myuller, O. A. Loginova, M. P. Lohmanova və digər şəxslər olmuşdur. Bu dəfə Baş plan təsdiqləndi və 4 dekabr 1935-ci ildə Leninqradda "Leninqrad şəhərinin planlaşdırma sxemi" kimi rəsmən təsdiq olundu.[3]
1930–1936-cı illərdə Bakı ilə yanaşı, Petrozavodsk, İvanovo, Yaroslavl və digər şəhərlərin baş plan layihələri üzərində çalışıb. 1938-ci ildə isə vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb, mətbuatda və partiya yığıncaqlarında tənqid və ifşa olunub.
Müharibə başladıqdan sonra, 1941-ci ilin iyul-noyabr aylarında mühasirəyə alınmış şəhərdə — Leninqradda qalıb və "Leninqradda gəzintilər" adlı kitab üzərində işləyib. 1942-ci il dekabrın 11-də alman aviasiyasının Leninqradı bombardman etdiyi vaxtda küçədə həlak olub.[6] Sankt-Peterburqdakı Volkov qəbiristanlığının Ədiblər körpüsündə dəfn edilib.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
