 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Müqəddəs Pyotr bazilikasının əsas orqanı 1953-1962-ci illər arasında Roma şəhərində və mühəndis Valkerin orqan nümunələri əsasında Tamburini adlı məşhur italyan şirkəti tərəfindən hazırlanmışdır. Xor sütunlarının arxasında yerləşən orqan iki hissəyə ayrılıb və 80 registrdən ibarətdir. Musiqi nöqteyi-nəzərindən orqan binanın ümumi həcminə uyğun gəlmirdi və bu səbəbdən də o, “Dünyanın ən möhtəşəm xor orqanı”[1] tituluna layiq görülmüşdür. XIX və XX əsrin başlanğıcında bir çox ustaların təklif buyurduqları daha sadə, lakin öz proporsiyaları ilə xor hissəsinə ahəngdarlıq bəxş etmə qabiliyyətinə sahib olacaq orqan layihələrindən heç birisi reallaşdırılmamışdır.
Yuxarıda adı qeyd olunmuş korpusun qarşısındakı xor kapellalarında iki ədəd iki manuallı orqan quraşdırılmışdır. 1887-ci ildə hazırlanmış Morettini orqanı 18 registrə, Tamburini şirkətinə məxsus orqan isə 21 registrə malikdir. Almaniyalı siyasətçi və SPD partiyasının üzvü Helmut Şmidt tərəfindən Roma Papasına 1981-ci ildə hədiyyə edilmiş Valker orqanı özündə cəmi 11 registri birləşdirir.
1989-cu ildən etibarən, MPB-nın baş orqanisti vəzifəsini Ceyms Edvard Göttçe icra edir.
Bazilikanın inşası zamanı, günbəzin aşağısındakı hər dörd emporanın divarlarında kilsə musiqisinin ifa edilməsi üçün orqanların yaradılması planlaşdırılırdı. Qalereyalardan səslənən multixoral musiqisi o dövrün ifaçılıq təcrübəsinə uyğun gəlir; günümüzdə buna bənzər ansamblı Zalsburq kafedralında görmək mümkündür. Məşhur italyan kompozitoru və orqanisti olmuş Cirolamo Freskobaldinin yaşadığı illərdə, MPB-da üç ədəd işlək vəziyyətində olan orqan mövcud idi. O dövrdə interyerin cəmi bir nəhəng orqan ilə doldurulması təhlükəsizlik və boş sahənin kasadlığı səbəbindən qeyri-mümkün idi. Bitkin formaya malik orqanlardan birisi hazırda Samrament kapellasını bəzəyir; onun prospekt hissəsi olduqca böyük həcmə malikdir. Həmin orqan 1582-ci ildə hazırlanmış və qızıl suyuna çəkilərək bir müddət altarın sağ tərəfindəki boşluqda quraşdırılmışdır. O dövrün digər musiqi alətləri təəssüf ki, günümüzə kimi qorunub saxlanılmamışdır.[1]
1626-cı ildə Tornabuoni kapellası yeni orqana sahib olur, bununla belə Morettinin orqanı 1885-ci ildə cidi dəyişikliklərə məruz qalır; belə ki, onun əvvəlki strukturu dəyişdirilərək, yeni ikili prospektlə püxtələşdirilmişdir. 1975-ci ildə isə Tamburini şirkəti orqana bəzi yeniliklər əlavə edir.[1][2]
XIX əsrdə MPB-da hələ də nəhəng sahəni doldurmağa olacaq böyük orqan formalaşdırılmamışdır. Romaya təşrif buyurmuş yazıçı və militarist Stendal bunları qeyd edirdi:
|
Müqəddəs Pyotr, daxilindəki əzəmətli boş sahəsinə malik olmasına baxmayaraq layiqli bir orqana sahib deyil. Orijinal mətn (fr.) « Il manque dans Saint-Pierre un orgue digne d’un tel vase. » |
|
Parisin məşhur Sen Sulpis və Notr-Dam kilsələri üçün orqanları yaratmış, Fransada XIX əsrin ən böyük orqan sənətkarı Aristid Kavaye-Koll şöhrətinin pik nöqtəsində 5 manualdan və 124 registrdən ibarət olması planlaşdırılan nəhəng orqanın layihəsini tərtib edir. Layihəsi bəyənilən müəllifin orqanı Fransa memarı Alfons Pol Jozef Mari Simil tərəfindən bazilikanın şərq divarıda asılmalı idi.[4]
Başlanğıcda layihəyə rəğbətlə yanaşan Roma papası IX Piy daha sonra öz mövqeyini dəyişir və bunu lakonik tərzdə suspendimus organa nostra ifadəsi ilə mülahizə edir. 1887-ci ildə XIII Lev masştabı 1:10-a bərabər olan yeni bir layihəni təqdim edir lakin bu model də uğur əldə edə bilmir.[1] Həmin model əvvəlki kimi, günbəzin ətəyindəki anbar odasında saxlanılır.[5] Müəllif olduğu layihənin reallaşmayacağını bilən Aristid Kavaye isə tezliklə vəfat edir.[1]
|
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bazilikadakı ruhani liturgiyaların musiqili müşahidəsi məqsədilə, Almaniyanın Lüdviqsburq şəhərində yerləşən E.F. Walcker & Cie şirkəti tərəfindən olduqca kiçikhəcmli, diyircəkli əsasa malik pnevmatik musiqi aləti hazırlayırlar (alət 20 registrdən, nizamlanmış manual və pedal sistemlərindən ibarət idi; yüksək təzyiqli iki registrə sahib olmasına baxmayaraq, yeni alət, öncəkilərdə olduğu kimi, böyük interyeri doldurmaq imkanına malik deyildi. Dahi Valker orqanının tərtibatı o dövrün çağdaş orqanistləri tərəfində müsbət qarşılanmışdır və bu səbəbdən də, Müqəddəs Pyotr bazilikasının baş orqanisti vəzifəsini icra etmiş və eyni zamanda da Santa Sesiliya konservatoriyasının professoru olmuş Remicio Rendzi eyni formaya malik daha bir orqan sifariş edir.
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zahirən Valker orqanını təkrarlamqla daha mobil və külliyyatlı orqanın ekspluatasiyaya verilməsi məqsədilə, 1902-ci ildə Karlo Vegezzi Bossi adlı mühəndis işə cəlb olunur. İki manual üzərində yerləşən və 25 registrdən və pedaldan ibarət Bossi aləti xorların sağ tərəfində quraşdırılmış Valker orqanı ilə müqayisə edərək, hansı orqan alətinin daha mükəmməl olduğu barəsində disputlar aparılırdı.[1]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kavay-Kollun bir zamanlar yaratmaq istədiyi layihənin daha müasirləşdirilmiş versiyası pontifikat X Piyin hakimlik dövründə xələf orqanist Şarl Muten tərəfindən təşəbbüs göstərilmişdir.Yeniliklərdən birisi, Kavay-Kollun yaratdığı dispozisiya siteminin genişləndirilməsi idi; belə ki, registrlərin sayı 153, elektrik təsirli boruların sayı isə 10,603-ə qədər artırılmışdır. Bununla belə, papa XI Piy bu cür böyük orqanın şərq divarında yerləşdirilməsinin qəti əleyhdarı olur və onun daşınabilən funksiyaya malik olmasını arzu edir.
Məşhur fransız pedaqoqu və orqanisti Şarl-Mari Vidor həmin layihənin reallaşdırılması üçün təxminən 60 000 frank toplayır. Lakin qəfil baş vermiş Birinci Dünya müharibəsi və çox güman kimi, onu ardınca baş vermiş Sesilianizm hərəkatı nəticəsində layihənin reallaşdırılması mümkün olmur. Toplanmış 60 000 frank isə Müqəddəs Pyotr xorlarının döşəmələrinin yenidən qurulması istiqamətində istifadə olunmuşdur.[1]
|
|
|
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1950-ci ilə kimi, Æolian-Skinner, Willis və G. F. Steinmeyer & Co. şirkətləri yekun böyük orqanın yaradılması məqsədilə bir neçə layihəni təqdim edirlər, lakin Kavaye-Koll və Muten kimi, onların işləri müvəffəqiyyətsizliyə düçar olur.
Məşhur italyan orqanist ustası Fernando Germani Tamburini şirkətinin birgə əməkdaşlığı ilə nəhayət iki mövcud orqanın yenidən inşası və genişləndirilməsini nəzərdə tutan kontraktın imzalanmasına müvəffəq olur. Bu istiqamətdə inşaat işləri 1953-1962-ci illər arasında həyata keçirilirdi. Yeni orqanların hər ikisi transportabellik ideyası əsasında hazırlanmalı idilər, lakin sonda onların xordakı taxçalara quraşdırılmasına dair qərar qəbul edilmişdir. Hər iki orqan hazırda elektrik əsasa malik olub, dörd manuallı oyun masasından (xor skamyasından) ibarətdirlər. Orqan çoxsaylı oktavalara və yüksək təzyiqli boru dilçəklərinə sahib olur, lakin onun arxasındakı massiv sütunlar təkrarolunmaz akustikanın yaranmasına maneəçilik törədir, hər bir halda, orqanın yeri dəyişdirildikdən sonra mövcud problem aradan qaldırılacaqdır.
Ümumi götürdükdə, cari orqan alətləri 80 registrdən ibarətdirlər. 2002-ci ildə Mascioni şirkəti orqanları yenidən təmir edərək, onlara üç manuallı funkşpil masalarını əlavə edir.[1]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Qeydlər
Bazilika nefinin sol tərəfindəki xor kapellalarında iki kiçik orqan yerləşir. Onlar musiqilərin səsləndirildiyi böyük emporalarda bir-birinin qarşısında yerləşərək, demək olar ki, identik xarici görünüşə malikdirlər.
Sol emporada quraşdırılmış orqan, 1887-ci ildə orqan ustası Nikola Morettini tərəfindən italyan mühəndisi Filippo Kapoççinin layihəsi əsasında hazırlanmışdır. Musiqi aləti 18 registrdən, iki manualdan və pedaldan ibarətdir. Trakturalar mexanik əsaslıdır.[6]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sağ və künc emporada yerləşən orqan 1974-cü ildə məşhur italyan orqan istehsalı üzrə ixtisaslaşdırılmış Tamburini firması tərəfindən istehsal edilmişdir. Musiqi aləti iki manual üzərində 25 registrdən və pedaldan ibarətdir. Trakturalar elektrik əsasa malikdirlər. Oyun masası 1999-ci ildən etibarən kapella otağının birinci mərtəbəsində yerləşir.[7]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bazilikada əlavə olaraq Valkerin layihəsi əsasında hazırlanmış iki manuallı və 11 registrli kiçik orqan yerləşir. Orqan 1981-ci ildə Helmut Şmidt Müqəddəs Pyotr meydanında təşkil olunan sərgi zamanı Roma Papası II İohann Pavelə hədiyyə edilmişdir.[1] Abraziv musiqi aləti mexaniki oyun və registr trakturalarına malikdir[8]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|