Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. Səhifəyə yenilənmiş məlumatlar əlavə etməklə Vikipediyanı zənginləşdirməyə kömək edə bilərsiniz. (iyul 2024) |
2019-cu ilə qədər, on iki Nobel mükafatı laureatı müsəlman olmuşdur. On iki laureatdan yeddisi Nobel sülh mükafatına, üçü isə elm sahələrinə görə layiq görülmüşdür. 1979-cu ildə Fizika üzrə Nobel mükafatı alan Məhəmməd Əbdus Salam, Pakistanın Əhmədi icmasının üzvü idi. Əziz Sancar ikinci Türk Nobel mükafatçısı və 2015-ci ildə molekulyar biologiya sahəsində Kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.[1]
İki müsəlman Kimya üzrə Nobel mükafatı verildi.
İl | Şəkil | Laureat | Ölkə və ixtisas | Səbəb | Şərh |
---|---|---|---|---|---|
1999 | Əhməd Zevayl (1946–2016)[2] |
Misirli Amerikalı alim | 1999-cu ildə Kimya üzrə Nobel mükafatı "femtosaniyə spektroskopiyasından istifadə edərək kimyəvi reaksiyaların keçid vəziyyətlərini araşdırmasına görə" Əhməd Zevayla verildi.[3] | O,Nobel mükafatına layiq görülən ilk müsəlman kimyaçı və ikinci müsəlman elm adamıdır.[4][5][6][7][8] | |
2015 | Əziz Sancar (d.1946) |
Türk Amerikalı alim | 2015-ci ildə DNT təmiri sahəsindəki araşdırmalarına və bioloji saatın tənzimlənməsi sahəsində 6 vacib kəşfin sahibi olaraq Kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.[9] | O,Nobel mükafatına layiq görülən ilk Türk kimyaçı və bu günə qədər bu mükafata layiq görülən ikinci türkdür.[10][11]
|
İki müsəlmana Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı verilib.
İl | Şəkil | Laureat | Ölkə və ixtisas | Səbəb | Şərh |
---|---|---|---|---|---|
1988 | Nəcib Məhfuz (1911–2006) |
Misirli yazıçı, müasir ərəb ədəbiyyatına verdiyi töhfələrlə diqqət çəkdi. | 1988-ci ildə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı "Bütün bəşəriyyət üçün məna kəsb edən, incəliklərlə zəngin ərəb hekayələrinə və realizmə görə" Nəcib Məhfuza verildi.[12] | Bu mükafatı alan ilk müsəlman müəllifdir.[4][13][14] | |
2006 | Orxan Pamuk (d. 1952) | "Mənim adım qırmızı" dır və "Qar" romanları ilə dünyada tanınan məşhur Türk yazıçı | Postmodern üslubunda yazdığı romanlarına görə 2006-cı ildə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı Orxan Pamuka verildi.[15][16] | Nobel mükafatını alan ilk Türkdür, Tanrı ilə şəxsi əlaqəyə inanmadığı halda, özünü tarixi və mədəni identifikasiyanı dinlə əlaqələndirən bir mədəni müsəlman olaraq qələmə verir.[4][17][18][19] |
Yeddi müsəlmana Nobel Sülh mükafatı verilib.
İl | Şəkil | Laureat | Ölkə və ixtisas | Səbəb | Şərh |
---|---|---|---|---|---|
1978 | Ənvər Sadat (1918–1981) | Misir prezidenti | ABŞ prezidenti Cimmi Karterin nəzarətində 1978-ci il 17 sentyabrda İsrail prezidenti Menaxem Beginlə 12 gün davam edən gizli danışıqların ardından Kemp-Deviddə imzalanan Kemp-Devid müqaviləsinə görə Ənvər Sadat bu mükafata layiq görülmüşdür.[20] | Nobel sülh mükafatını alan ilk müsəlmandır.[4][21][22][23][24][25][26] | |
1994 | Yasir Ərəfat (1929–2004) | Fələstinli siyasətçi | 1994-cü ildə Nobel Sülh mükafatı Ərəfat, Şimon Peres və İshaq Rabinə "Orta Şərqdə sülh yaratmaq səylərinə görə" birlikdə verildi.[27][28] | Nobel mükafatı alan yeganə müsəlman fələstinlidir.[4][29][30][31][32][33] | |
2003 | Şirin Ebadi (d. 1947) | İran İnsan haqları müdafiəçisi | 2003-cü ildə Nobel Sülh mükafatı, "demokratiya və insan haqları müdafiəsinə görə" Ebadiyə verildi. Xüsusilə qadın və uşaq hüquqları uğrunda mübarizəsindəki səylərinə görə.[34] | Nobel mükafatı alan yeganə iranlıdır. Həm də belə möhtəşəm mükafata layiq görülən ilk müsəlman qadın idi.[4][35][36][37][38] Qeyd edək ki, müasir İranda doğulub, 5 il yaşamış Doris Lessinq də Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatıdır. | |
2005 | Məhəmməd Əl-Baradei (d. 1942) | Misirli diplomat | 2005-ci il də Nobel Sülh mükafatı, Əl-Baradei və Atom Enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentliyə "nüvə enerjisinin hərbi məqsədlər üçün istifadə edilməsinin qarşısını almaq və nüvə enerjisinin dinc məqsədlər üçün ən təhlükəsiz şəkildə istifadə edilməsini təmin etmək səylərinə görə" birlikdə verildi.[39][40] | Nobel Sülh mükafatına layiq görülən ikinci Misirlidir (2005).[4][41][42][43][44] | |
2006 | Məhəmməd Yunus (d. 1940) | Banqladeşli iqtisadçı və Qramin Bankın qurucusu. | 2006-cı ildə Nobel Sülh mükafatı Yunus və Qramin Banka "aşağıdan iqtisadi və sosial inkişaf yaratma səylərinə görə" birlikdə verildi.[45] | İlk Banqladeşli və Benqal Müsəlman Nobel mükafatçısı və ümumilikdə Nobel mükafatı qazanan dördüncü Benqaliyalıdır.[4][46][47][48][49][50][51] | |
2011 | Təvəkkül Karman (d. 1979) | Yəmənli jurnalist, siyasətçi və insan haqları müdafiəçisi. Ərəb Baharı liderlərindən biri. | Karman, Elen Conson-Serlif və Leyma Qbovi ilə birlikdə 2011-ci ildə Nobel sülh mükafatını "qadınların təhlükəsizliyi və barış quruculuğu işində tam iştirak etmək üçün qadın haqları uğrunda şiddətsiz mübarizələrinə görə" bərabər mükafat almışlar.[52] | Nobel mükafatı alan ilk ərəb qadını və yeganə Yəmənlidir.[53][54][55][56][57] | |
2014 | Məlalə Yusəfzay (d. 1997) | Yuzəfzay 17 yaşında,indiyə qədər bu mükafata sahib olan ən gənc laureatdır.[58] O, eyni zamanda Nobel mükafatına layiq görülən ikinci Pakistanlı və ilk etnik Puştundur.[59] |
Fizika üzrə Nobel mükafatını alan yeganə müsəlmandır.
İl | Şəkil | Laureat | Ölkə və ixtisas | Səbəb | Şərh |
---|---|---|---|---|---|
1979 | Əbdus Salam (1926–1996) |
Pakistanlı fizik | Salamın ən böyük və diqqətə layiq fəaliyyətləri arasına Pati-Salam modeli, maqnetik foton, vektor Meson, Böyük Birləşmə qaydası, super simmetrik işləri və ən əhəmiyyətlisi Elektrozəif qüvvət nəzəriyyəsi də daxildir ki, bu fizika sahəsindəki ən prestijli mükafatı - Fizika üzrə Nobel Mükafatını qazanmasına səbəb olmuşdur.[60] | O,Nobel mükafatına layiq görülən yeganə pakistanlı alimdir.[61][62] O, Əhmədiyyə Müsəlman Cəmiyyətinin üzvü idi,Pakistan hökuməti tərəfindən belə müsəlman cəmiyyəti qəbul edilmirdi.[63] 1974-cü ildə Pakistan parlamenti Pakistan Konstitusiyasında Əhmədiyyənin qeyri-müsəlman cəmiyyət olduğunu elan edən ikinci düzəliş etdi. Buna etiraz olaraq Salam Pakistanı tərk edərək Londona getdi. |
ElBaradei, who describes himself as having a Muslim background, sometimes cites his favorite Christian prayer when speaking of his role on the world stage.
3 aprel, 2011 (ing.)