Macaristan Dovleti - Wikipedia - Ureyim.az

1848-ci ildə Avropanı bürüyən inqilabi hərəkatlar Macarıstanda da geniş miqyas almışdır. Macar liberal və millətçi qüvvələr Avstriya imperiyasına qarşı silahlı mübarizəyə başladılar. 1848-ci ilin aprelində qəbul edilmiş Aprel qanunları (mac. Áprilisi törvények) Macarıstana daxili muxtariyyət verirdi, lakin Habsburqlar bu islahatları tezliklə ləğv etməyə çalışdılar. Macar inqilabçıları Avstriyanın hərbi müdaxiləsinə qarşı silahlı müqavimət göstərdilər.^[4] 1848–1849-cu ilin qışı ərzində ağır döyüşlər nəticəsində macar ordusu Avstriya qüvvələrini bir çox bölgələrdən sıxışdırdı. 1849-cu ilin yazında macar ordusu bir sıra mühüm qələbələr qazanmışdır. Bu uğurların fonunda 14 aprel 1849-cu ildə Debretsen şəhərində toplanmış Macarıstan Parlamenti Müstəqillik bəyannaməsini qəbul etmişdir. Bu sənəddə Habsburq sülaləsinin Macarıstan taxtından devrildiyi və ölkənin suveren dövlət elan olunduğu bildirilirdi.^[5]

Yeni dövlətin başçısı inqilab lideri Layoş Koşut (mac. Kossuth Lajos) olmuşdur.^[6] O, “dövlət qubernatoru” (mac. kormányzó-elnök) kimi fəaliyyət göstərirdi. Koşut liberal islahatlar aparmağa və ümumxalq dəstəyi qazanmağa çalışsa da, qarşısında həm Avstriyanın, həm də tezliklə müdaxilə edən Rusiyanın qüvvələri dayanırdı.^[7] Avstriya imperiyası macar inqilabını təkbaşına yatırmaqda çətinlik çəkirdi. 1849-cu ilin iyununda Rusiya imperiyası çar I Nikolayın əmri ilə Macarıstana 200 mindən artıq əsgər göndərmişdir. Bu müdaxilə Avstriyanın xahişi ilə həyata keçirilmişdi və “müqəddəs ittifaq” prinsipləri çərçivəsində inqilabların qarşısının alınmasına yönəlmişdi. Macar ordusu general Artur Gyorqeinin rəhbərliyi ilə qəhrəmancasına müqavimət göstərsə də, qüvvələr qeyri-bərabər idi. Nəticədə, 13 avqust 1849-cu ildə Vilaqoş kəndində Gyorqei rus generalı Paskeviçin ordusu qarşısında təslim olmuşdur.^[8]

Macar dövlətinin süqutundan sonra Avstriya imperiyası bölgədə sərt repressiyalar həyata keçirmişdir. Koşut Osmanlı imperiyasına sığınmışdır və daha sonra mühacirətdə siyasi fəaliyyətini davam etdirmişdir. Onlarla inqilabçı lider edam edildi və minlərlə insan həbs olunmuşdur.^[9] Avstriya Macarıstan üzərində tam nəzarət bərqərar etmişdir və hərbi idarəetmə tətbiq olunmuşdur. Lakin bu qısaömürlü dövlət gələcək nəsillər üçün azadlıq və müstəqillik ideyalarının simvoluna çevrilmişdir.^[10] 1867-ci ildə Avstriya-Macarıstan ikili monarxiyasının yaradılması bu inqilabın gecikmiş nəticəsi hesab olunur.^[11]