 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Hacınski Mehdi bəy Süleyman bəy oğlu (24 may 1879, Quba – iyun 1941, Bakı) — görkəmli maarif və mədəniyyət xadimi, aktyor, ictimai-siyasi xadim publisist, naşir, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü, daxili işlər nazirinin müavini. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının Müsavat və demokratik bitərəflər qrupundan üzvü, həmçinin İstiqlal Bəyannaməsini imzalayan 26 şəxsdən biri olmuşdur.[1]
| Mehdi bəy Hacınski | |
|---|---|
 Mehdi bəy Hacınski 20-ci əsrin əvvəllərində | |
| 8 yanvar 1919 – 12 yanvar 1920 | |
| Fraksiya | Müsavat və bitərəflər fraksiyası |
| 7 dekabr 1918 – 27 aprel 1920 | |
| Fraksiya | Müsavat və bitərəflər fraksiyası |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 may 1879 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | iyun 1941 (62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | aktyor, siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mehdi bəy Süleyman bəy oğlu Hacınski 1879-cu il may ayının 24-də Qubada ziyalı və bəy ailəsində anadan olmuşdur. Əvvəlcə mədrəsədə oxuyan Mehdi, sonra təhsilini Bakıdakı realnı məktəbində davam etdirmiş və Şərq dilləri kurslarını bitirmişdir.[2]
Hacınski, 1896-cı ildə Bakıda müsəlman teatr truppasının təşkilində yaxından iştirak etmişdi. O, 1905-ci ildə Bakı Şəhər Dumasının üzvü seçilmişdi.[3] Müsəlman xeyriyyə cəmiyyətinin (“Cəmiyyəti-xeyriyyə”), “Nicat” və “Səfa” mədəni-maarif cəmiyyətlərinin təşkilatçılarından olmuşdur. 1906-cı ildən "Nicat" xeyriyyə cəmiyyətinin teatr bölməsinə rəhbərlik etmiş, 1914-cü ildən "Səfa" cəmiyyəti teatr bölməsinin sədr müavini olmuşdur. "Nicat" cəmiyyəti adından Ü. Hacıbəyova "Leyli və Məcnun" operasına görə mükafatı o təqdim etmişdir. Ü. Hacıbəyovun yaradıcılığına daim diqqətlə yanaşırdı.[4]
Bakı teatrlarında müxtəlif xarakterli obrazlar- Karl Moor (“Qaçaqlar”, F.Şiller), Nadir şah (“Nadir şah”, N.Nərimanov) və s. yaratmışdır. Hacınskinin teatrda ilk çıxışı Nəriman Nərimanovun “Nadanlıq” əsərində olmuşdur. İlk məqaləsi İsmayıl bəy Qaspralının “Tərcüman” qəzetinin 1898-ci il 8 dekabr tarixli sayında Azərbaycan və rus dillərində dərc olunmuşdur. “Kaspi”, “Həyat”, “İqbal”, “İrşad” və s. qəzetlərdə, “Zənbur”, “Molla Nəsrəddin” jurnallarında “Ürfüzadə”, “Dəmdəməki”, “Avara”, “Estet” və s. imzalarla Azərbaycan teatrına, aktyor sənətinə dair məqalələr, hekayə, oçerk və felyetonlar dərc etdirmişdir. 1906-07-ci illərdə “Hümmət” təşkilatının rəsmi çap orqanı olan “Təkamül” qəzetinin naşiri olmuşdur. Bir sıra pyesləri (“Əl-Mənsur”, H.Heyne; “Qaçaqlar”, F.Şiller; “Nadan övlad”, D.Fonvizin və s.) Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Xalq yaradıcılığı nümunələrinin toplanıb Azərbaycan və rus dillərində nəşr edilməsində də Mehdi bəyin xidmətləri olmuşdur. Onun, “Sultan Əbdüləzizin xəli, yaxud ilk Türk Cümhuriyyəti” adlı dram əsəri var.[5] Firidun bəy Köçərliyə ədəbiyyat tarixinə aid materialların axtarışında əvəzsiz köməklik göstərmişdir.[2]
Hacınski Azərbaycan şifahi xalq yaradıcılığı nümunələrinin toplanması və nəşri ilə də məşğul olmuşdur. Mirzə Ələkbər Sabirlə dost olub, ölümündən sonra əsərlərinin nəşrində fəal iştirak edib. Sovet dövründə Tiflisdə çıxan “Yeni fikir”, “Yeni kənd” qəzetləri və “Dan ulduzu” jurnalı ilə əməkdaşlıq edib.[6]
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə fəaliyyət göstərmiş qeyri-hökumət xeyriyyə təşkilatı olan "Uşaq evi" cəmiyyətinin həqiqi üzvlərindən biri də Mehdi bəy Hacınski olmuşdur.[7]
1919-cu ilin yayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən Zaqafqaziya Universitetinin Bakıya köçürülməsi müzakirəyə çıxarılmış, lakin bu təşəbbüs gerçəkləşmədikdə, yeni universitetin yaradılması qərara alınmışdır. Bu kontekstdə Mehdi bəy Hacınski universitetin açılması təşəbbüsünü parlamentdə fəal şəkildə müdafiə etmiş, məsələnin aktuallığını və zəruriliyini vurğulamışdır. 1919-cu il avqustun 21-də keçirilən parlamentin 67-ci iclasında Müsavat fraksiyasının üzvü kimi çıxış edən Hacınski universitetin təşkili istiqamətində hökumətin gördüyü işlər barədə ətraflı məlumat vermişdir. O, universitet üçün zəruri olan infrastruktur və kadr təminatının mövcud olduğunu əsas gətirərək bu təşəbbüsə dəstək çağırışı etmişdir. Hacınski demişdir:
|
Bakıda darülfünun olması mümkündürmü? Hökumət bəyan edir ki, mümkündür, çünkü professor-müəllim heyəti Bakıya gəlməyinə etiraz etmir, tədris müəssisəsi kimi, kommerçeski məktəbin binası hazır, tibb şöbəsi üçün alət-avadanlıq nümunələri var və s. Universitetin açılması üçün daha nə lazımdır? | 
|
Mehdi bəy Hacınski 1919-cu ilin avqustun 25-də parlamentin 68-ci iclasında universitetin yaradılması haqqında qanun layihəsinin maddə-maddə səsə qoyulmasını təklif etmiş və bu təklif əsasında universitetin nizamnaməsi müzakirə edilmişdir. Ən çox mübahisə doğuran məsələlərdən biri universitetə muxtariyyət verilməsi ilə bağlı olmuşdur. Hacınski bu məsələyə aydınlıq gətirərək qeyd etmişdir ki, nizamnamədə nəzərdə tutulan muxtariyyət yalnız elmi çərçivədə tətbiq olunacaqdır.[8]
Mehdi bəy Hacınski həmçinin 1919-cu il sentyabrın 1-də qəbul olunan qərara əsasən 100 nəfər azərbaycanlı tələbənin xarici ölkələrə dövlət hesabına göndərilməsi təşəbbüsünün həyata keçirilməsində də aktiv rol oynamışdır. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin sədrliyi ilə yaradılan müsabiqə komissiyasının üzvü kimi o, tələbələrin seçilməsi və xarici ölkələrə göndərilməsi prosesində iştirak etmişdir.[1]
1917-ci ildən Müsavat Partiyasının, Zaqafqaziya Seyminin, "Müsəlman fraksiyası"nın üzvü olub. Milli Şuranın Azərbaycan İstiqlal Bəyannaməsini qəbul etmiş 26 üzvündən biridir. Azərbaycan Milli Şurasının 1918-ci il 19 noyabr tarixli "Azərbaycan Məclisi Məbusanının təsisi haqqında qanun"a əsasən Azərbaycan Parlamentinin tərkibinə daxil edilmişdi. Hacınski, Parlamentin Rəyasət Heyətinin tərkibinə və “Müsavat” Partiyasının II qurultayında isə partiyanın Mərkəzi Komitəsi Rəyasət Heyətinə seçilmişdir.[9] Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti daxili işlər nazirinin müavini vəzifəsində çalışmışdı. 1918-ci ilin oktyabrında Gəncə hərbi məktəbinin ilk buraxılışında daxili işlər nazirinin müavini kimi iştirak edənlərdən biri olmuşdur.[10]
1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin katibi olmuşdu.[11] Hacınski, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yeni yaradılmış Azərbaycan Dövlət Universitetinin Hüquq fakültəsində təhsil almışdır.
Bolşeviklər Azərbaycanı ələ keçirdikdən sonra Hacınski ölkədə qaldı. Həmin dövrdə Məhkəmə Xadimlərinin I Qurultayında Xalq Hakimləri Şurasının Rəyasət Heyətinə üzv seçilmişdir. Mircəfər Bağırovun himayəsində olan Hacınski, Xalq Ədliyyə Komissarlığında təlimatçı kimi çalışmış, məhkəmə idarələrinin təşkili məqsədilə Naxçıvan Muxtar Respublikasına ezam olunmuşdur. Burada Xalq Ərzaq Komissarının və Xalq Maarif Komissarının müavini vəzifələrini icra etmiş, Naxçıvan MSSR Ali İqtisadi Şurasının üzvü və Muxtar Respublikanın Tədqiqi üzrə Komitənin sədri seçilmişdir. Sonralar Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı Şurası (AXTŞ) Baş İdarəsi rəisinin müavini, “Xalq təsərrüfatı” jurnalının redaksiya kollegiyasının üzvü olmuş, dövlət qulluqçuları üçün türk dili kurslarına rəhbərlik etmişdir.[5]
Mehdi bəy Hacınski 18 iyun 1941-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.[12]
O, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin poçt və teleqraf naziri, 1937-ci il repressiyalarının qurbanı Camo bəy Hacınskinin böyük qardaşı idi.[1]
С 1908 выступал и в качестве актера. Он вручал Гаджибекову премию от имени общества «Ниджат» за оперу «Лейли и Меджнун». К творчеству Узеир бека относился с исключительным вниманием и заботой.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
