 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Kauçuk malç (ing. Rubber mulch) — bağçılıq və abadlıq işlərində istifadə olunan, təkrar emal edilmiş rezindən, ən çox tullantı şinlərdən qaynaqlanan qırıntı rezindən hazırlanmış bir malç növüdür.
Kauçuk malç adətən tullantı şin parçalarından və ya polad bantları çıxarılaraq parçalanmış və ya bütöv şəkildə üyüdülmüş təkərlərdən əldə edilən sintetik kauçuk parçalarından ibarətdir. Bu proses müxtəlif növ təkərlərin, o cümlədən minik avtomobillərinin, iri yük maşınlarının və qoşquların istifadəsini əhatə edə bilər. Nəticədə rezin malç bitləri və ya külçələrin ölçüləri 10 mm-dən 32 mm-ə qədər və ya 3/8 düym ilə 11⁄4 düym arasında dəyişir.
Landşaft və bağçılıq məqsədləri üçün, həm rezin malçın iri qırıntıları, həm də xırda yonqarları torpaq üçün izolyasiya rolunu oynayır və bu da taxta malçlarla müqayisədə torpaqda təxminən 1–1,5 °C daha yüksək temperatur fərqi ilə nəticələnə bilər. Bundan əlavə, rezin malç torpaqda nəmliliyin qorunmasında da üstünlük təşkil edir, çünki rezin məsaməli deyil və suyu hopdurmur, onun birbaşa torpağa keçməsinə imkan verir.
Eyni zamanda, rezin malç göbələk artımını və bitki sıxlığını azalda bilər və alaq otlarına qarşı baryer rolunu oynayır, çünki alaq toxumları torpağa çatmamışdan əvvəl malçın içində quruyur.
Bitki mənşəli malçlarla müqayisədə rezin malçın digər bir üstünlüyü onun elastikliyidir ki, bu da kifayət qədər qalın təbəqədə istifadə olunduqda səthə elastiklik xüsusiyyəti qazandırır. Bu cəhətinə görə, rezin malç uşaq meydançalarında geniş tətbiq edilir, çünki onun elastik quruluşu uşaqların oyun avadanlıqlarından yıxılmaları zamanı əlavə təhlükəsizlik təmin edir. [1] Aparılmış sınaqlar göstərmişdir ki, rezin malç, ənənəvi qabıq malçları ilə müqayisədə yıxılmanın təsirini daha effektiv şəkildə azaldır. Bu səbəbdən, Beynəlxalq Uşaq Oyun Avadanlıqları İstehsalçıları Assosiasiyası tərəfindən bəzi rezin malçlar ASTM F1292-09 üzrə sertifikatlaşdırılmışdır. [2]
Orqanik malçdan fərqli olaraq, rezin malç torpağı parçalanma yolu ilə nə qida maddələri ilə zənginləşdirir, nə də torpaq bioloji müxtəlifliyini artırır. Həm iri qırıntılar, həm də xırda yonqarlar sıxılmış torpaq tiplərinə humus təmin etmir.
Ən pis halda, rezin malç torpağın çirklənməsinə səbəb ola bilər (bax: Ətraf Mühitə Təsir və Təhlükəsizlik Sınaqları). Bəzi təkrar emal olunmuş növlərdən bitkilərə zərərli olan (bəziləri toksik) kimyəvi maddələr sıza bilər. [3][4][5]
Rezin malç yanma halında xüsusilə təhlükəlidir, çünki onun yaratdığı tüstü təkər yanğınlarında yaranan qazlara bənzəyir. Bundan əlavə, rezin malç digər malç növləri ilə müqayisədə daha tez alışır və söndürülməsi daha çətindir.[6]
Orqanik malçlarla müqayisədə, rezin malç günəş şüalarına birbaşa məruz qaldıqda çox yüksək temperatur səviyyələrinə çata bilər. Həmçinin, rezin malç qırıntılarının su hövzələrinə daşınması və ya yeraltı sulara kimyəvi maddələrin sızması nəticəsində su çirklənməsi ehtimalı da ciddi narahatlıq doğurur.
Təkərlərin təkrar emalı : Ətraf mühitlə bağlı narahatlıqlar bölməsi və Süni ot örtüyü
ABŞ-da Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi (EPA), oyun meydançalarında və idman sahələrində istifadə olunan təkrar emal olunmuş təkər qırıntılarının təhlükəsizliyi ilə bağlı əsas ekoloji və insan sağlamlığına dair sualları öyrənmək məqsədilə bir neçə dövlət qurumunun iştirak etdiyi Federal Tədqiqat Fəaliyyət Planını işə salmışdır.[7] EPA əvvəllər təkrar emal edilmiş təkərlərin istifadə olunduğu dörd oyun sahəsi və uşaq meydançasında hava və səth nümunələri üzərində tədqiqat aparmışdır. 2008-ci ilin avqust-oktyabr aylarında həyata keçirilmiş bu məhdud tədqiqatın nəticələrinə görə, təkər qırıntılarını təşkil edən maddələrin konsentrasiyası zərərli hesab edilən səviyyələrdən aşağı olmuşdur. Bundan əlavə, tədqiqatın ümumi metodologiyası və tətbiq edilən üsulların əksəriyyəti məqsədəuyğun sayılmış və sahə şəraitində tətbiq üçün uyğun hesab edilmişdir. Bununla belə, tədqiqatın məhdud xarakter daşıması və təkər qırıntılarının tərkibində istifadə olunan materialların müxtəlifliyi səbəbilə qəti nəticələrə gəlmək mümkün olmamışdır.[7] Sonrakı mərhələdə EPA zəhərliliklə bağlı istinad məlumatlarını özündə cəmləşdirən genişhəcmli elektron cədvəl (spreadsheet) dərc etmişdir.[8]
Kaliforniya Ştatının Ətraf Mühitdə Sağlamlıq Risklərinin Qiymətləndirilməsi İdarəsi (OEHHA), təkrar emal edilmiş təkərlərlə örtülmüş oyun sahələrinin dəri həssaslığına (sensitizasiyaya) təsirini qiymətləndirmək məqsədilə qvineya donuzları üzərində heyvan təcrübəsi aparmış və heç bir həssaslıq reaksiyasının müşahidə olunmadığını bildirmişdir.[9] Bu nəticə, belə səthlərin uşaqlarda dəri həssaslığı yaratmayacağını və hətta lateksə qarşı artıq həssaslaşmış uşaqlarda belə dəri reaksiyası doğurmasının gözlənilmədiyini göstərmişdir. OEHHA əlavə olaraq uşaq meydançalarında və süni ot örtüklərində təkrar emal olunmuş təkər tullantılarının istifadəsinin potensial mənfi təsirləri ilə bağlı əlavə tədqiqatlar da aparmışdır.[10]
Ümumilikdə rezin malç təhlükəsiz hesab olunsa da, təkrar emal olunmuş təkərlərin sızma (leaching) məhsulları yüksək konsentrasiyada olduqda ekotoksik ola biləcək müəyyən mineralları və birləşmələri ehtiva edə bilər. Belə materiallar təkərlərin istehsal prosesi zamanı əlavə olunan və ya onların istifadə müddətində toplanan iz miqdarında müxtəlif mineralları və kimyəvi maddələri özündə saxlaya bilər. Sintetik rezin tullantı hissəciklərinin səth sahəsi nə qədər böyükdürsə, onların zərərli komponentlərə parçalanma potensialı da bir o qədər yüksək olur. Sızan təkər tullantıları üçün sink və üzvi toksik maddələr kimi tərkib hissələrinin potensial ekoloji təsiri elmi olaraq göstərilmişdir.[11]
<ref> teqi; chalker adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
