 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Stepan Moxoroviçiç (xorv. Stjepan Mohorovičić; 20 avqust 1890[1] – 13 fevral 1980[1], Zaqreb) — Xorvatiya-Yuqoslaviya geofiziki və meteoroloqu. O, geofizik, seysmoloq və meteoroloq Andriya Moxoroviçiçin oğludur.
| Stepan Moxoroviçiç | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 20 avqust 1890[1] |
| Vəfat tarixi | 13 fevral 1980[1] (89 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
Bakar şəhərində anadan olmuşdur. Zaqreb Universitetində riyaziyyat və fizika təhsili almışdır. Burada atası Andriya Moxoroviçiç ilə yanaşı Vinko Dvorjak da dərs demişdir. Daha sonra Göttingen Universitetində Arnold Zommerfeld, Voldemar Foqt və David Hilbertin rəhbərliyi altında təhsil almışdır.[2] 1918-ci ildə Zaqreb Universitetində doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, Belovar, Koprivnitsa və Osiek gimnaziyalarında dərs demişdir. Birinci Dünya müharibəsi zamanı Avstriya-Macarıstan hərbi meteoroloji stansiyalarına rəhbərlik etmişdir. Sonradan Zaqrebdə orta və peşə məktəblərində müəllimlik etmişdir. Zaqrebdə vəfat etmiş və Miroqoy qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.[3]
Stepan Moxoroviçiçin elmi maraqları seysmologiya, meteorologiya, astrofizika və nəzəri fizika sahələrini əhatə edirdi. Seysmologiya üzrə tədqiqatlarına atasının rəhbərliyi ilə başlamışdır. 1913-cü ildə zəlzələnin hiposentrini müəyyənləşdirmək üçün yeni metod işləyib hazırlamış, Andriya Moxoroviçiç tərəfindən təklif edilmiş və onun şərəfinə adlandırılmış Yer qabığının sərhədi nəzəriyyəsinə müstəqil təsdiq vermişdir.[4] 1916-cı ildə yer qabığında və yer mantiyasında kiçik qırılmaların mövcud ola biləcəyi haqqında nəzəriyyəni izah etdiyi məqalə dərc etmişdir.[5]
Bundan əlavə, Moxoroviç Ayın mənşəyi və tərkibi haqqında öz nəzəriyyəsini irəli sürmüş,[6] həmçinin Ay kraterlərinin partlayış xarakterli yaranma nəzəriyyəsini təklif etmişdir.[7] O həmçinin, Ayda Moxoroviç səthinin mövcudluğunu proqnozlaşdırmışdır.[8] 1969-cu ildə "Apollon-11" ekipajı seysmik ölçmələr apararaq kiçik Moxoroviçin nəzəriyyəsinin düzgünlüyünü sübut etmişdir.[3]
Stepan Moxoroviçiçin ən mühüm işi 1934-cü ildə pozitroniumun mövcudluğunu proqnozlaşdırmasıdır. Pozitronium — elektron və pozitronun bağlı vəziyyətidir[9] və bu, 1951-ci ildə Martin Doyç tərəfindən eksperimental olaraq kəşf edilmişdir. Moxoroviç öz işində pozitroniumun spektrini hesablamış və onun ulduzlarda mövcudluğunu proqnozlaşdırmış, buna görə də ulduzların spektrində pozitroniumun spektral xətlərinin aşkar edilə biləcəyini fərz etmişdir. Bu xətlər 1975-ci ildə K. F. Kanter tərəfindən laboratoriya şəraitində, 1984-cü ildə isə C. E. Makklintok tərəfindən Xərçəng dumanlığının spektrində aşkar edilmişdir.[10][11]
Stepan Moxoroviç Albert Eynşteynin nisbilik nəzəriyyəsinin qatı əleyhdarı idi.[12] Onun işləri elmi ictimaiyyət, xüsusilə Xorvatiyada, tez-tez nəzərə alınmırdı və o, ömrü boyu Xorvatiyanın orta və ixtisaslaşmış təhsil müəssisələrində müəllim kimi çalışmışdır.[2]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|