Turk Qambiti Film - Wikipedia - Ureyim.az

1876-cı il. Serb ordusu məğlub olaraq türklərin piyada qoşunlarının təqibindən qaçır. Rus könüllüsü, titul müşaviri (Çar Rusiyası dövründə 9-cu dərəcəli məmur) Erast Petrovç Fandorin kolluqda gizlənmiş qaçqın ailəsini görür və türkləri onların izindən uzaqlaşdırmaq üçün öz ardınca aparır. Dinamit partlayışının təsirindən huşunu itirən Fandorin əsir düşür.

Hadisələrdən 8 ay keçir. Hərbi əsirlər yerli kəndlilərlə birlikdə türk əsgərlərinin nəzarəti altında körpü təmir edirlər. Fandorinlə bir zəncirlə bağlanmış olan leytenant Lestvitski əsirlikdəki ağır şəraitə dözə bilməyərək, körpüdən keçən karetaya tərəf qaçır. Lakin karetanın sərnişini onu soyuqqanlılıqla güllələyir. Lestvitskinin bədəni Fandorini də öz arxasınca dərəyə çəkir. Karetanın sürücüsü Fandorinin zəncirini açır. Eyni anda bolqar kəndlilər türklərin diqqətini yayındırır və Fandorin karetanın altına yapışaraq oradan qaçmağı bacarır. Kareta onu Vidin vilayətinə gətirir. Burada yerli qubernator Yusif paşa, Konstantinopoldan mühüm tapşırıqla gəlmiş Ənvər Əfəndini qarşılayır. Qubernatorun fotoqrafı qonağın şəklini çəkməyə çalışır, lakin Ənvər Əfəndi dərhal şəkilin məhv edilməsini əmr edir. Fandorin qubernatorun evinə daxil olur, lakin sirli qonağın yalnız əlcək və eynəyini görə bilir. Qubernatorun yanına marşal Osman Nuri Paşanın korpusunda xidmət edən polkovnik İsmayıl bəy gəlir. Bu korpusun vəzifəsi rus qoşunlarının təchizat xətlərinə təhlükə yaradan və rus hücumunun qarşısını ala biləcək kiçik Plevna şəhərini ələ keçirməkdir. Ənvər qubernatorla şahmat oynayır və partiyada qambit nümunəsi üzərindən ruslarla necə bir "qambit" oynayacağını izah edir: "Azı verməklə təşəbbüsü qazanmaq".

Öz mövqelərinə doğru irəliləyən Fandorin, Bolqarıstandakı bir yeməkxanada paytaxtdan gəlmiş, kişi geyimində olan gənc bir qadınla — Varvara Andreyevna Suvorova ilə rastlaşır. O, qərargahda şifrələyici işləyən nişanlısı Pyotr Yablokovun yanına getmək istəyir, çünki nişanlısının onsuz çarəsiz qalıb, itib-batacağının düşünür. Əvvəlcə tibb bacısı geyimində cəbhəyə getməyə cəhd etsə də, ifşa olmaq təhlükəsi ilə üzləşir və qatardan qaçmalı olur. Qaçışında ona ixtiraçı-mühəndis olan eyni zamanda, ona rəğbət bəsləyən leytenant Dmitri Qridnev kömək edir. Yoluna piyada davam edən Varvara yeməkxanada dayanmağa məcbur qalır, çünki bələdçisi onun pulunu və əşyalarını götürüb qaçmışdır. Fandorin isə yeməkxanadakı bir qonaqla oynadığı qumar oyununda bir uzunqulaq (eşşək) udur və Varvaranı da özü ilə birlikdə aparır.

Yolboyu qəhrəmanlar az qala başıpozuqlar dəstəsinin qurbanına çevrilirlər. Lakin onları general-mayor Mixail Sobolevin rəhbərliyi altında olan kazak patrulu xilas edir.^[3] Buna baxmayaraq, Erast Fandorin bu hadisədə qəribə bir şey olduğunu hiss edir – çünki başıbozuqlardan birinin əlindən aldığı tüfəngin boş olduğunu müəyyənləşdirir. Quldurlar əsir götürdükləri zabit Yeremey Perepyolkini orada qoyub qaçırlar. Perepyolkin israrla general Sobolevdən onun yanında qalmasına icazə verməsini xahiş edir və general bu istəyinə razılıq verir. Fandorin isə Sobolevə dərhal Plevnanın tutulmasının vacib olduğunu bildirir, çünki Osman Paşanın korpusu həmin istiqamətə doğru irəliləyir. Lakin general ona inanmır və Fandorini dindirilməsi üçün xüsusi şöbəyə göndərir. Buna baxmayaraq, ehtiyat tədbiri olaraq Plevnaya bir kazak bölüyü yollayır.

Rus düşərgəsinə gələn jandarma generalı Lavrenti Arkadyeviç Mizinov, mayor Kazanzaki tərəfindən Varvara ilə birlikdə dindirilən Fandorini azad edir və general Nikolay Kridenerə dərhal Plevnaya yürüş etmək barədə əmr çatdırır. Mizinov əvvəlcə Varvaranı müharibənin sonuna qədər karantinə göndərmək qərarına gəlir, lakin Fandorin onu fikrindən daşındırır və Varvaranın yanında qalması üçün icazə alır. Axşam isə Varvara nişanlısı ilə görüşür, gözəl bir axşam libası əldə edir və mətbuat nümayəndələri və zabitlər üçün təşkil olunan ziyafətdə böyük sensasiya yaradır. Burada ona eyni anda bir neçə kişi – general Mixail Sobolev, fransız müxbir Şarl de Evrey, rumın ordusunun polkovniki və şahzadə Karolun Rusiya qərargahındakı nümayəndəsi Lukan elçi düşürlər. Ziyafət britaniyalı jurnalist Şeymus Maklaflinin xəbərilə yarımçıq qalır: "Kridener Nikopol qalasını ələ keçirib". Elə həmin anda jandarmalar Yablokovu həbs edirlər, çünki onun göndərdiyi şifrə məktubunda "Plevna" sözü "Nikopol" ilə əvəz olunmuşdu. Bu zaman isə İsmayıl bəyin dəstəsi kazaklardan ibarət yarım dəstəni məhv edir. Osman Paşanın korpusunun qabaqcıl hissələri Plevnaya daxil olur.

Fandorin və Varvara araşdırmaya başlayırlar. Fandorin öyrənir ki, Yablokovu çadırdan çıxmağa Vadinin gəlişi barədə yazılmış bir qeyd inandırıb. Həmin qeydi isə azad döyüşçü Lunts çatdırıb. Fandorin Luntsu izləyir və onun başqa bir əsgərlə birlikdə bir mağarada görüş təyin etdiyini görür. Lunts qorxu içində məktubu ona verənin adını deməyə macal tapmamış, Ənvər onun boğazına atəş açır və daha sonra dinamit partladaraq uçqun yaradır. Mizinov Fandorinə bildirir ki, “oraq tutmuş ölüm mələyi” ölmüş nişanlının yaxşı əvəzləyicisi deyil.

Varvara və Şarl gizlicə Plevnaya yola düşürlər və orada polkovnik İsmayıl bəylə görüşürlər. Polkovnik bildirir ki, şəhərdə yalnız kiçik bir könüllü dəstəsi yerləşir və Osman Paşa yalnız axşam saatlarında gələcək. Əslində isə korpusun əsgərləri həyətlərdə gizlədilib. Şarl gözəçarpacaq mühafizəçilərə işarə etdikdə, İsmayıl bəy onların Ənvərin şəxsi mühafizəçiləri olduğunu bildirir. Varvara onun arxasınca qaçır və ehtimal edilən Ənvəri yaralayır, lakin onu öldürə bilmir. İsmayıl bəyin əsgərləri yalançı Ənvəri götürüb, general Mixail Sobolevin kazaklarının gəlməsi ilə geri çəkilirlər.

Hadisə yerinə gələn rotmistr Zurov — Fandorinin köhnə tanışı — zabitlərə kart oyunu təklif edir. Polkovnik Lukan oyunda acı məğlubiyyətə uğrayır.

Rus qoşunları Plevnanın ikinci dəfə hücumuna başlayır. Yan keçərək irəliləyən Kostroma 19-cu piyada polku türklərin öncədən atəşə tutduğu yol üzərində artilleriya pusqusuna düşür və demək olar ki, bütün polk məhv edilir. Fandorin bu faciədə rumın polkovniki Lukanı xəyanətdə şübhəli bilir. Çünki o, Varvara ilə şəxsi söhbətində rusların məğlub olacağını əvvəlcədən demişdi. Üstəlik, Lukan bir müddət əvvəl kart oyununda Zurova uduzmuş, sonra isə birdən-birə səxavətlə pul xərcləməyə başlamışdı. Baş verənlərdən sonra qəhrəmanlar bir qədər ovqat dəyişmək üçün Buxarestə yollanırlar. Mizinovun jandarmları Lukanın çadırında onu ifşa edən sənədlər aşkar edirlər. Varvara həmin sənədləri araşdırarkən Lukan onun salondan bilərək çıxdığını düşünərək ona təcavüz etməyə cəhd göstərir. Jurnalist Şarl de Evre və rotmistr Zurov bu hərəkətə görə Lukanı duelə çağırırlar. Gözlənilmədən Lukan duel üçün ən zəif nişançı sayılan kapitan Perepyolkinin namizədliyini irəli sürür. Lakin duel zamanı qorxudan əsən Perepyolkin onu birbaşa alnından vurur.

1877-ci il avqustun 30-da rus qoşunları Plevnanın ümumi üçüncü hücumuna başlayırlar. Zurov xəbər gətirir ki, general Mixail Sobolev şəhərə daxil olmağı bacarıb. Lakin Ənvər Zurov və Kazanzakini təqib edərək hər ikisini güllələyir. Osman Paşa Mixail Sobolevi şəhərdən geri çıxarmağa nail olur. Rusiya imperatoru II Aleksandr Mixail Sobolevə bildirir ki, onun göndərdiyi elçi yolda itib. Axtarış dəstəsi Zurov və Kazanzakinin cəsədlərini tapır. Varvara təsadüfən kolluqda ad yazılmış bir su qabı (flakon) tapır. Fandorin onunla birlikdə həmin yerə tələsir, lakin naməlum snayperin güllələri onların arabasının oxunu qırır və bu, arabadan yıxılaraq qəzaya düşmələrinə səbəb olur.

Qospitaldan çıxan Varvara Maklaflinlə qarşılaşır. Jurnalist ehtiyatsızlıqla bildirir ki, Osman Paşadan sülh təklifi ilə gələn parlamentyorlar general Konetskinin yanına yollanacaq. Bu məlumat Fandorinə şübhəli görünür, çünki Konetskinin dəstəsi rus müdafiə cəbhəsinin ən uc hissəsində yerləşir. Fandorin əmindir ki, türklər məhz bu istiqamətdən hücum edəcək. O, Varvaranı general Mixail Sobolevin yanına göndərir, özü isə Konetskinin mövqeyinə yollanır. İsmayıl bəyin başçılığı ilə gələn parlamentyorlar qəfildən ruslara hücum edirlər. Fandorin İsmayıl bəyin siqnal fişəngini atmasına mane olur və bu səbəbdən Osman Paşa hücum əmri üçün siqnal ala bilmir. Nəticədə Osman Paşa ruslara təslim olur. Rusiya imperatoru Fandorini Londona göndərir. Missiyası — Türkiyə ilə İngiltərə arasında münasibətləri pozmaqdır. Fandorin orada Maklaflinin (onun fikrincə, türk casusudur) qaranlıq işlərlə məşğul olduğunu açıqlamalıdır. Rus qoşunları Konstantinopola yaxınlaşır. Mixail Sobolevin dəstəsi, türk nümayəndə heyətinin qatari ilə Sultankabusu adlı şəhərə gəlir və orada yerləşən bank binasını tutur.

Son anda hadisə yerinə çatan Fandorin bildirir ki, general Mixail Sobolev tələyə düşüb: əgər rus əsgərləri Konstantinopola daxil olsalar, Bosfor boğazında yerləşən İngiltərənin hərbi donanması dərhal atəş açacaq və İngiltərə müharibəyə Türkiyənin tərəfində qoşulacaq. Fandorin iddia edir ki, Ənvər Əfəndi əslində əvvəldən rusların qərargahında olub. O, eyni zamanda Vidin valisinin guya Ənvərin şəklini saxladığını söyləyərək, cəsusu bleflə ifşa edir. Məlum olur ki, Ənvər əslində kapitan Perepölkindir. İfşa olunan Ənvər Varvaranı girov götürür, dəqiq bıçaq atışı ilə jurnalist Şarl de Evre-ni yaralayır və revolverdən açdığı atəşlə Mityanı öldürür. Daha sonra o, Varvarayla birlikdə zirehli bank seyfinə gizlənir.

Ənvər izah edir ki, tezliklə şəhərə sultan mühafizə polku daxil olacaq və Mixail Sobolevi “kiçik siçan kimi” əsir alacaq. Varvara soydaşlarını xəbərdar edə bilmir. Sultan mühafizəsi Mixail Sobolevin dəstəsi ilə döyüşə girir. Fəallığı sevməyən Ənvər pəncərədən rus zabitlərinə atəş açır və general Mixail Sobolevi yaralayır. Lakin Fandorin binanın karnizindən qalxaraq Ənvərin üstünə tullanır və onun boynundan yapışaraq içəriyə daxil olur. Ənvər Fandorini otağa çəkir və ikilikdə döyüşdə üstünlük əldə edir. Bu zaman Varvara qızıl külçəni Ənvərin başına endirir və onu yerindəcə öldürür. Şəhər küçələrində rus əsgərləri üstünlük əldə edərək düşməni geri oturdurlar.

Sülh müqaviləsindən sonra Fandorin rütbəsinin artırılmasına baxmayaraq, azad edilmiş Konstantinopoldan Yaponiyaya yola düşür və Varvara ilə münasibətlərinin davamı mümkünsüz olur. Varvara isə Petya Yablokovla birlikdə qatarla Sankt-Peterburqa yollanır.

• Rejissor — Canik Fayziyev
• Prodüserlər — Leonid Vereşşagin, Anatoli Maksimov, Konstantin Ernst
• Ssenaristlər — Boris Akunin (əsl adı: Qriqori Şalvoviç Çxartişvili), Canik Fayziyev
• Musiqi — Vsevolod Saksonov, Andrey Feofanov, Ruslan Muratov
• Operator — Andrey Jeqalov
• Rəssam — Vladimir Svetozarov
• Geyim üzrə rəssam — Sergey Struçev
• Qrim üzrə rəssam — Qalina Korolyova
• Montajçı — Entso Monnikoni
• Səs rejissoru — Mixail Buyanov
• Tryuk quruluşçusu — Valeri Derkaç

• Filmdə Fandorinin əsirlikdən necə qaçdığı göstərilir, halbuki kitabda o, sadəcə danışır ki, azadlığı müəyyən bir oyun sayəsində əldə edib.
• Kitabda Fandorin daha soyuqqanlı, sarsılmaz və az danışan biri kimi təsvir olunur. Film isə onu daha emosional və bəzən çəkingən göstərir, xüsusilə də Varvara ilə münasibətlərində.
• Polkovnik Lukanın ölümü də fərqli təqdim olunur: kitabda o, Şarl de Evrenin əlindən qılınc duelində həlak olur, filmdə isə Peropyolkin onu tapançadan atəş açaraq öldürür. Üstəlik, film versiyasında Lukan duelə bilərəkdən zəif bir atıcını seçir və yalnız bir nəfərlə döyüşmək istəyir. Kitabda isə o, duelə cəsarətlə razılaşır və hamı ilə döyüşməyə hazır olduğunu göstərir.
• Filmə kitabla müqayisədə Fandorin və Varvaranın iştirakı ilə daha çox döyüş və aksiyon səhnələri əlavə olunmuşdur. Məsələn, Varvara və Fandorin birlikdə hava kəşfiyyatına çıxırlar, Ənvər mağarada Fandorinə sui-qəsd edir, həmçinin Ənvərin Varvaranı və Şarl de Evreni ələ keçirməyə cəhd etməsi, onların mindiyi arabaya atəş açması və filmin sonunda baş verən əlbəyaxa döyüş səhnələri romanda yoxdur. Romanda Ənvər Varvaranı əsir götürdükdən sonra, türklərin hücumu uğursuz olduqda onu sakitcə azad edir və heç bir fiziki qarşıdurma baş vermir.
• Kitabda Varvara tif xəstəliyinə yoluxduğu üçün qospitala düşür, filmdə isə arabaya edilən hücum zamanı yaralandığı üçün xəstəxanaya yerləşdirilir.
• Ən böyük fərqlərdən biri də budur: filmdə Ənvər Əfəndi obrazı Peropyolkin adlı rus zabiti kimi təqdim olunur, kitabda isə bu rol fransız jurnalist Şarl de Evreyə məxsusdur.

• General Mixail Sobolev obrazının əsası, "Ağ general" ləqəbi ilə tanınan, 1877–1878-ci illər Rus-Türk müharibəsinin iştirakçısı Mixail Dmitriyeviç Skobelevə əsaslanır.^[4].
• Şarl de Evren rolu Didye Byeneme üçün sonuncu oldu — o, səsləndirmə işlərinə başlanmasından bir gün əvvəl vəfat etdi. Nəticədə filmdə aktyorun danışığı fransızca olaraq saxlanıldı.^[5]

• "Şərqə doğru gedirik!" — musiqisi və sözləri Maksim Pokrovskiyə məxsusdur, ifa edən: "Nogu Svelo!" qrupu
• "Payız yağışı" — musiqisi İsaak Şvarts, sözləri Bulat Okucavaya məxsusdur, ifa edən: Olqa Karsko
  • Mahnı ilk dəfə 1984-cü ildə "Kapitan Frakass" filminə yazılmışdır;^[6] daha sonra "Yeni xoşbəxtliklə!" rus. «С новым счастьем!» (1999) serialında da səsləndirilmişdir.
• "Ederlezi" — aranjiman: Goran Breqoviç

• https://kino.1tv.ru/serials/tureckij-gambit Страница мини-сериала в онлайн-кинотеатре Кино1ТВazərb. Mini serialın Кино1ТВ onlayn kinoteatrındakı səhifəsi‎
• http://www.trite.ru/films/list/19/ Страница фильма на сайте Студии ТРИТЭ Никиты Михалковаazərb. Nikita Mixalkovun ТРИТЭ Studiyasının saytında filmin səhifəsi‎