Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı Türkiyədə yerləşən mədəni və ya təbiət miraslarının UNESCO-un Dünya İrsi siyahısına və ya müvəqqəti irs siyahısına düşənlərdən ibarətdir. Türkiyədə 2016 etibarilə 16 dənə Ümumdünya irsi mövcuddur.
Aşağıdakı cədvəl hər bir Ümumdünya irsi haqqındakı məlumatları siyahılar:
Türkiyənin Dünya İrsinə namizəd siyahısında 84 obyekt var. Onlardan 77-si mədəni, üçü təbii, dördü isə qarışıq obyektlərdir. Siyahı sonuncu dəfə 15 aprel 2021-ci ildə yenilənib.[1]
Ad | Şəkil | Yer | Tarix | UNESCO məlumatları | İzahlar | ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karain mağarası |
37°04′39″ şm. e. 30°34′15″ ş. u.HGYO |
Alt Paleolitik |
|
2001-ci ildə Ümumdünya İrs kimi qeydiyyata alınması üçün edilən müraciət Ümumdünya İrs Komitəsi tərəfindən gecikdirildi.[2] | |||||||||||||||||||||
Sümela monastrı |
40°41′24″ şm. e. 39°39′30″ ş. u.HGYO |
4. yüzil |
|
1989-cu ildə Ümumdünya İrs kimi qeydiyyata alınması üçün edilən müraciət Ümumdünya İrs Komitəsi tərəfindən gecikdirildi.[3] | |||||||||||||||||||||
Alahan monastırı |
36°47′27″ şm. e. 33°21′04″ ş. u.HGYO |
5. yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Noel Baba Kilsəsi |
36°14′41″ şm. e. 29°59′07″ ş. u.HGYO |
4. yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Harran ve Şanlıurfa |
37°09′20″ şm. e. 38°47′28″ ş. u.HGYO |
E.ə. 9500 |
|
||||||||||||||||||||||
Ahlat məzar daşları |
38°44′26″ şm. e. 42°27′30″ ş. u.HGYO |
12–15-ci yüzillar |
|
||||||||||||||||||||||
Dənizli-Şərqibəyazit yolundakı Səlcuqlu Karvansarayları |
|
13. yüzil | - | ||||||||||||||||||||||
Konya: Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin paytaxtı |
|
12–13-cü yüzillar |
|
||||||||||||||||||||||
Alanya |
36°32′11″ şm. e. 31°59′52″ ş. u.HGYO |
E.ə. 4-cü yüzil |
|
2011 və 2013-cü illərdə Dünya İrsi obyekti kimi qeydiyyata alınmaq üçün hazırlanan namizədlik sənədləri Türkiyənin tələbi ilə geri götürülüb.[4][5] | |||||||||||||||||||||
Mardin mədəni landşaft sahəsi |
37°18′46″ şm. e. 40°44′21″ ş. u.HGYO |
14-cü yüzil |
|
2003-cü ildə Ümumdünya İrsi obyekti kimi qeydiyyatdan keçmək üçün edilən müraciətə Türkiyənin tələbi ilə baxılmayıb.[6] | |||||||||||||||||||||
Müqəddəs Pavel kilsəsi, Müqəddəs Pavel su quyusu və ətrafı |
36°54′50″ şm. e. 34°53′52″ ş. u.HGYO |
1102 |
|
||||||||||||||||||||||
İshaq Paşa sarayı |
39°31′13″ şm. e. 44°07′44″ ş. u.HGYO |
1784 |
|
||||||||||||||||||||||
Kekova adası |
36°10′47″ şm. e. 29°51′47″ ş. u.HGYO |
E.ə. 3-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Güllük Dağı Milli Parkı ve Termessos |
36°58′57″ şm. e. 30°27′53″ ş. u.HGYO |
E.ə. 2-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Likiya sivilizasiyanın qədim şəhərləri |
|
E.ə. 5-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Saqalassos antik şəhəri |
37°40′33″ şm. e. 30°31′07″ ş. u.HGYO |
E.ə. 3-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Perge antik şəhəri |
36°57′34″ şm. e. 30°51′11″ ş. u.HGYO |
E.ə. 13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Əşrəfoğlu məscidi |
37°41′00″ şm. e. 31°43′07″ ş. u.HGYO |
1299 |
|
||||||||||||||||||||||
Müqəddəs Pyotr Kilsəsi |
36°12′33″ şm. e. 36°10′41″ ş. u.HGYO |
1-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Aizanoi |
39°12′03″ şm. e. 29°36′35″ ş. u.HGYO |
E.ə. 2-ci minillik |
|
||||||||||||||||||||||
Zevqma arxeoloji obyekti |
37°03′27″ şm. e. 37°52′12″ ş. u.HGYO |
E.ə. 1-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Qordion |
39°39′00″ şm. e. 31°58′46″ ş. u.HGYO |
E.ə. 12-ci yüzil |
|
Ümumdünya İrs obyekti kimi qeydiyyatdan keçmək üçün edilən müraciətə 2022-ci ildə baxılacaq.[7] | |||||||||||||||||||||
Birgi, Ödemiş tarixi şəhəri |
38°15′23″ şm. e. 28°03′59″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Hekatomnus məqbərəsi və ziyarətgahı |
37°18′46″ şm. e. 27°46′46″ ş. u.HGYO |
E.ə. 4-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Beçin orta əsrlər şəhəri |
37°16′29″ şm. e. 27°47′21″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Niğdenin tarixi abidələri |
37°57′58″ şm. e. 34°40′43″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Yesemek daş karxanası və heykəltəraşlıq emalatxanası |
36°54′12″ şm. e. 36°44′19″ ş. u.HGYO |
E.ə. 9-cu yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Odunbazarı tarixî şəhər mərkəzi |
39°45′54″ şm. e. 30°31′16″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Mamure qalası |
36°04′51″ şm. e. 32°53′41″ ş. u.HGYO |
3–4-cü yüzillər |
|
||||||||||||||||||||||
Hacı Bektaş Vəli kompleksi |
38°56′33″ şm. e. 34°33′44″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Laodikeya qədim şəhəri |
37°50′09″ şm. e. 29°06′33″ ş. u.HGYO |
E.ə. 3-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Duz gölü ətraf mühitin xüsusi mühafizə bölgəsi |
38°40′43″ şm. e. 33°30′55″ ş. u.HGYO |
2000 |
|
||||||||||||||||||||||
Sardis antik şəhəri və Bintəpələr Lidiya kurqanları |
38°29′18″ şm. e. 28°02′25″ ş. u.HGYO |
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
İznik |
40°25′47″ şm. e. 29°43′35″ ş. u.HGYO |
E.ə. 316 |
|
||||||||||||||||||||||
Zeynal Abdin məscidi və Mor Yaqup Kilsəsi |
37°04′00″ şm. e. 41°12′52″ ş. u.HGYO |
4-cü yüzil (kilsə) 12-ci yüzil (məscid) |
|
||||||||||||||||||||||
Əxi Evrən məscidi və türbəsi |
39°08′53″ şm. e. 34°09′34″ ş. u.HGYO |
1482 |
|
||||||||||||||||||||||
Titus tuneli |
36°07′16″ şm. e. 35°55′21″ ş. u.HGYO |
2-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Mahmud Bəy məscidi |
41°28′47″ şm. e. 33°41′12″ ş. u.HGYO |
1366 |
|
||||||||||||||||||||||
Kültəpə-Kaniş Arxeoloji ərazi |
38°51′02″ şm. e. 35°38′04″ ş. u.HGYO |
E.ə. 3-cü minillik |
|
||||||||||||||||||||||
Kaunos antik şəhəri |
36°49′31″ şm. e. 28°37′22″ ş. u.HGYO |
E.ə. 9-cu yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Anadolu Səlcuqlu mədrəsələri |
|
13-cü yüzil |
|
Buruciyə mədrəsəsi, Cacabəy mədrəsəsi, Qoşa mədrəsə, Qoşa minarəli mədrəsə (Ərzurum), Qoşa minarəli mədrəsə (Sivas), Göy mədrəsə, İncə Minarəli Mədrəsə, Qaratay mədrəsəsi, Sahabiyə mədrəsəsi, Yaqutiyə mədrəsəsi | |||||||||||||||||||||
Korikus antik şəhəri |
36°27′24″ şm. e. 34°08′53″ ş. u.HGYO |
E.ə. 4-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Anazarb antik şəhəri |
37°14′57″ şm. e. 35°53′50″ ş. u.HGYO |
E.ə. 1-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Çanaqqala və Gelibolu Birinci Dünya müharibəsi Bölgələri |
40°03′01″ şm. e. 26°13′11″ ş. u.HGYO |
1915–16 |
|
||||||||||||||||||||||
Əflatunpınar: Het su abidəsi |
37°50′05″ şm. e. 31°43′15″ ş. u.HGYO |
E.ə. 1620–1200 |
|
||||||||||||||||||||||
Ağdamar kilsəsi |
38°20′25″ şm. e. 43°02′12″ ş. u.HGYO |
921 |
|
||||||||||||||||||||||
Aspendos antik şəhəri teatrı ve su kəmərləri |
36°56′20″ şm. e. 31°10′20″ ş. u.HGYO |
E.ə. 5-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Əshabi-Kəhf kompleksi |
38°14′47″ şm. e. 36°51′15″ ş. u.HGYO |
446 |
|
||||||||||||||||||||||
Mudurnu tarixi əxi şəhəri |
40°27′51″ şm. e. 31°12′43″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
2018-ci ildə dünya irsi obyekti olaraq qeydiyyata alınmaq üçün hazırlanan namizədlik sənədləri Türkiyənin istəyi ilə geri götürülüb.[8] | |||||||||||||||||||||
Harşena Dağı ve Pontus Kral qaya məzarları |
40°39′12″ şm. e. 35°49′49″ ş. u.HGYO |
E.ə. 3-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Dağlıq Frigiya |
|
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Stratonikeia (Muğla) antik şəhəri |
37°18′47″ şm. e. 28°03′57″ ş. u.HGYO |
E.ə. 1500-cü il |
|
||||||||||||||||||||||
Uzun körpü |
41°16′40″ şm. e. 26°40′30″ ş. u.HGYO |
1443-cü il |
|
||||||||||||||||||||||
İsmail Fakirullah Türbəsi |
37°56′57″ şm. e. 42°00′40″ ş. u.HGYO |
18-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Yıldız sarayı Kompleksi |
41°03′01″ şm. e. 29°00′41″ ş. u.HGYO |
18-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Malabadi körpüsü |
38°09′13″ şm. e. 41°12′13″ ş. u.HGYO |
12-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Van qalası, telli ve tarixî Van şəhəri |
38°30′03″ şm. e. 43°20′21″ ş. u.HGYO |
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
II. Bəyazid kompleksi |
41°41′09″ şm. e. 26°32′38″ ş. u.HGYO |
1488-ci il |
|
||||||||||||||||||||||
Yivli minarə |
36°53′11″ şm. e. 30°42′16″ ş. u.HGYO |
1373-cü il |
|
||||||||||||||||||||||
Sivrihisar Ulu Camii |
39°27′03″ şm. e. 31°32′14″ ş. u.HGYO |
1232-ci il |
|
||||||||||||||||||||||
Bodrum qalası |
37°01′54″ şm. e. 27°25′45″ ş. u.HGYO |
15-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Nuruosmaniyə məscidi |
41°00′37″ şm. e. 28°58′13″ ş. u.HGYO |
1755-ci il |
|
||||||||||||||||||||||
Kibira antik şəhəri |
37°09′29″ şm. e. 29°29′47″ ş. u.HGYO |
E.ə. 4-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Hacı Bayram Məscidi və ətrafı |
39°56′39″ şm. e. 32°51′28″ ş. u.HGYO |
1428-ci il |
|
||||||||||||||||||||||
Qızılirmaq deltası ve Quş Cənnəti |
41°40′13″ şm. e. 36°02′07″ ş. u.HGYO |
1994-cü il |
|
Dünya Mirası olarak tescil edilmesi için 2018'de hazırlanan adaylık Şəkilsı, Türkiye'nin isteğiyle geri çekildi.[8] | |||||||||||||||||||||
Assos antik şəhəri |
39°29′16″ şm. e. 26°20′13″ ş. u.HGYO |
E.ə. 7-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Ayvalık sənaye landşaft zonası |
39°19′00″ şm. e. 26°41′31″ ş. u.HGYO |
19-cu yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
İvriz mədəni landşaft ərazisi |
37°23′46″ şm. e. 34°09′53″ ş. u.HGYO |
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Anadolu Türk İrsinin Erkən Dövrü: Danişməndlilər bəyliyinin paytaxtı Niksar |
40°35′17″ şm. e. 36°56′59″ ş. u.HGYO |
11-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Qaziantepdə yeraltı su strukturları: Livaslar və Kastels |
37°03′34″ şm. e. 37°23′20″ ş. u.HGYO |
13-cü yüzil |
|
Altı ögesi vardır.[9] | |||||||||||||||||||||
Anadoluda taxta damlı və taxta dirəkli məscidlər |
|
13–14-cü yüzillər |
|
Afyonqarahisar Ulu Camii, Arslanhane Camii, Əşrəfoğlu Camii, Mahmut Bəy Camii, Sivrihisar Ulu Camii | |||||||||||||||||||||
Yustinian körpüsü |
40°44′15″ şm. e. 30°22′26″ ş. u.HGYO |
6-cı yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Priene antik şəhəri |
37°39′31″ şm. e. 27°17′51″ ş. u.HGYO |
E.ə. 6-cı yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Harput tarixî şəhəri |
38°42′16″ şm. e. 39°15′10″ ş. u.HGYO |
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Kral qızı hamamı |
39°29′41″ şm. e. 35°22′34″ ş. u.HGYO |
2-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Ballıca mağarası təbiət parkı |
40°13′38″ şm. e. 36°18′06″ ş. u.HGYO |
Pliosen |
|
||||||||||||||||||||||
Aralıq dənizindən Qara dənizə Genuya Ticarət Yolu üzərində Qala və Divarlı Qəsəbələr |
|
13-cü yüzil |
|
İlk dəfə 2013-cü ildə Akçakoca qalası, Amasra qalası, Çandarlı qalası, Foça qalası, Qalata qülləsi, Sinop qalası, Yoros qalası ilə bir irs sahəsi yaradılmışdır.[10] Daha sonra 2020-ci ildə Çeşme qalası, Göyərçinada qalası və Kuşadası divarları müvəqqəti irs sahəsinə kimi əlavə edildi.[11] | |||||||||||||||||||||
Beypazarı tarixi şəhəri |
40°10′14″ şm. e. 31°55′15″ ş. u.HGYO |
19-cu yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Qaratəpə antik şəhəri |
37°15′33″ şm. e. 36°14′09″ ş. u.HGYO |
E.ə. 8-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
İzmir tarixi liman şəhəri |
38°25′06″ şm. e. 27°07′56″ ş. u.HGYO |
E.ə. 4-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Zerzevan qalası və Mithraeum |
37°36′30″ şm. e. 40°29′57″ ş. u.HGYO |
4-cü yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Koramaz Vadisi |
38°48′10″ şm. e. 35°41′02″ ş. u.HGYO |
11-ci yüzil |
|
||||||||||||||||||||||
Midyat və ətrafının (Tur Abdin) son antik və orta əsr kilsələri və monastırları. |
37°28′59″ şm. e. 41°23′48″ ş. u.HGYO |
6-cı yüzil |
|
Mor Sobo Kilsəsi, Məryəm Ana Kilsəsi, Deyruzzaferan Manastırı, Mor Gabriel Manastırı, Mor Abai Manastırı, Mor Loozor Manastırı, Mor Yakup Manastırı, Mor Kuryakos Kilsəsi, Mor İzozoel Kilsəsi | |||||||||||||||||||||
Kəmaliyə tarxi şəhəri. |
39°15′44″ şm. e. 38°29′44″ ş. u.HGYO |
15-ci yüzil |
|
Kəmaliyə şəhər mərkəzi və "Qaranlıq Kanyon"-dan ibarətdir. |
Vikianbarda Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı ilə əlaqəli mediafayllar var. |