. Ureyim.az

Xeste Tehlukesizliyi - Wikipedia - Ureyim.az

Ana Səhifə - Xeste Tehlukesizliyi

Xəstə təhlükəsizliyi və ya pasiyent təhlükəsizliyi — pasiyentin ağır nəticələrlə üzləşməsinə səbəb olan tibbi səhvlər və qarşısı alına bilən zərərlərin sistemli şəkildə qarşısının alınması, azaldılması, hesabatlılığı və təhlili vasitəsilə səhiyyə keyfiyyətinin artırılmasına yönəlmiş ixtisaslaşmış bir sahədir. Səhiyyə ilə bağlı risklər həmişə mövcud olmuşdur, lakin pasiyent təhlükəsizliyi yalnız 1990-cı illərdə, bir neçə ölkədə tibbi səhvlərlə əlaqəli xəsarətlərin yüksək səviyyədə olması ilə bağlı narahatedici hesabatlar yayımlandıqdan sonra rəsmi tanınma qazandı.[1] Problemin təcili xarakteri Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatı ilə daha da vurğulandı. Təşkilat bildirdi ki, dünyada hər 10 pasiyentdən 1-i səhiyyə səhvləri nəticəsində zərər görür və pasiyent təhlükəsizliyini müasir təbabətdə "endemik problem" kimi qiymətləndirdi.[2]

Bu gün pasiyent təhlükəsizliyi ayrıca bir səhiyyə sahəsi kimi formalaşmışdır və daim inkişaf edən elmi çərçivə ilə dəstəklənir. Bu sahə transdisiplinar xarakter daşıyan geniş empirik tədqiqat və nəzəri baza ilə möhkəmləndirilmişdir,[3] və bu sahənin inkişafında mobil səhiyyə tətbiqləri kimi yeni texnologiyalar mühüm rol oynayır.[4]

Mündəricat

  • 1 Psixoloji təhlükəsizlik
  • 2 Sənayedə təhlükəsizlik proqramları
    • 2.1 Aviasiya təhlükəsizliyi
    • 2.2 Təhlükəli hadisəyə yaxın hallar barədə hesabatvermə
    • 2.3 Sənaye Təhlükəsizliyi Modelinin Məhdudiyyətləri
  • 3 İstinadlar
  • 4 Xarici keçidlər

Psixoloji təhlükəsizlik

redaktə

Psixoloji təhlükəsizlik — qrup səviyyəsində müşahidə olunan və interpersonal münasibətlərə əsaslanan bir anlayışdır. Psixoloji təhlükəsizlik, pasiyentlər və tibb işçiləri üçün narahatlıqlarını və səhvlərini utanc və ya cəzalandırılma qorxusu olmadan bölüşə biləcəkləri bir mühit yaratmağı hədəfləyir. Bu cür mühit məlumatların daha çox bildirilərək paylaşılmasına, eləcə də yeni ideyaların və açıq geribildirimlərin verilməsinə imkan yaradır. Nəticədə təşkilat daxilində daha geniş və müxtəlif informasiya mübadiləsi baş verir ki, bu da yaradıcılıq, innovasiya və öyrənməni təşviq edir. Psixoloji təhlükəsizliyin daha məlumatlı qərarların qəbuluna zəmin yaradaraq müsbət nəticələrə gətirib çıxardığı düşünülür.[5]

Psixoloji təhlükəsizliyin, həm pasiyent təhlükəsizliyi mədəniyyətində, həm də səhiyyə sahəsində keyfiyyətin yüksəldilməsində mühüm rol oynadığı müəyyən olunmuşdur.[6]

Sənayedə təhlükəsizlik proqramları

redaktə

Aviasiya təhlükəsizliyi

redaktə
Amerika Birləşmiş Ştatlarında iki təşkilat dünyada ən aşağı aviasiya qəza göstəricilərindən birinə töhfə verir.[7] Qəza halları ilə bağlı məcburi araşdırmaları Milli Nəqliyyat Təhlükəsizliyi Şurası (National Transportation Safety Board) aparır, könüllü hesabatları isə Aviasiya Təhlükəsizliyi Hesabat Sistemi (Aviation Safety Reporting System) qəbul edir. Bu hesabatlar çatışmazlıqları aşkar etmək və təkmilləşdirmə planlaşdırmaq üçün istifadə olunur. İkinci sistem məxfi xarakter daşıyır və hesabatları tənzimləyici tədbir görülmədən maraqlı tərəflərə təqdim edir. Tibb və aviasiya sahələrindəki "təhlükəsizlik mədəniyyətləri" arasında oxşarlıqlar və fərqliliklər mövcuddur.[8] Pilotlar və tibb işçiləri mürəkkəb mühitlərdə fəaliyyət göstərir, texnologiya ilə qarşılıqlı əlaqədə olurlar və səhvlərin nəticəsi kimi yorğunluq, stres, təhlükə, həyat və nüfuz itkisi ilə üzləşirlər.[9] Aviasiyanın qəza qarşısının alınması sahəsində nümunəvi nəticələri nəzərə alınaraq,[10] səhiyyədə oxşar bir sistemə həm məcburi (ağır hadisələr üçün), həm də könüllü və cəzasız hesabatvermə, komanda işi təlimi, fəaliyyətə dair geribildirim və məlumatların toplanması və təhlilinə dair təşkilati öhdəlik daxil olmalıdır. Xəstə Təhlükəsizliyi Hesabat Sistemi (Patient Safety Reporting System, PSRS) bu yanaşmadan ilham alaraq ABŞ Veteran İşləri Departamenti və NASA tərəfindən hazırlanmış, könüllü və məxfi hesabatlar vasitəsilə xəstə təhlükəsizliyini izləmək üçün tətbiq olunmuşdur.[11] 1980-ci illərin əvvəllərində United Airlines 173 hadisəsindən sonra pilotlar üçün komanda resurslarının idarə edilməsi (crew resource management, CRM) üzrə təlimlər məcburi edilmişdir.[12] CRM aviasiyada təhlükəsizliyi artırmaq üçün effektiv üsul hesab olunur və ABŞ Müdafiə Nazirliyi, NASA və demək olar ki, bütün kommersiya hava yolları tərəfindən istifadə olunur. Bu təlimin əsas prinsipləri TeamSTEPPS adlı proqram vasitəsilə səhiyyə sahəsinə də daxil edilib. Tibbi Yardımın Keyfiyyətinin Araşdırılması Agentliyi (AHRQ) bu proqramı "səhiyyə işçiləri arasında ünsiyyət və komanda bacarıqlarını təkmilləşdirmək üçün sübuta əsaslanan komanda sistemi" kimi təqdim edir.

Təhlükəli hadisəyə yaxın hallar barədə hesabatvermə

redaktə
Təhlükəli hadisəyə yaxın hal — xəsarət, xəstəlik və ya zərər ilə nəticələnməyən, lakin bu potensiala malik olan gözlənilməz hadisədir. Bu cür halların müşahidəçilər tərəfindən hesabatı aviasiyada qəza riskini azaltmaq üçün geniş yayılmış üsuldur,[10] və bu yanaşma özəl sənaye, yol hərəkəti təhlükəsizliyi və yanğın-xilasetmə xidmətlərinə də tətbiq olunmuş, nəticədə qəzaların və xəsarətlərin sayı azalmışdır.[13] ABŞ-da yerləşən perioperativ tibb bacılarının peşəkar təşkilatı olan AORN dərman və ya qan köçürmə reaksiyaları, ünsiyyət və ya razılıq məsələləri, səhv pasiyent və ya prosedur, texnoloji nasazlıqlar və digər hallar üzrə könüllü hesabatvermə sistemini (SafetyNet[14]) tətbiq edib. Bu insidentlərin təhlili əsasında üzvlərə təhlükəsizlik xəbərdarlıqları təqdim olunur. AlmostME[15] səhiyyə sektorunda təhlükəli hallara yaxın hadisələrin hesabatı üçün kommersiya əsaslı başqa bir platformadır.

Sənaye Təhlükəsizliyi Modelinin Məhdudiyyətləri

redaktə
Arzuolunmaz nəticələr təhlükəsizliyin təkmilləşdirilməsi zamanı meydana çıxa bilər.[16] Maksimum təhlükəsizlik səviyyəsinə çatmaq bəzən digər tibbi sahələrdə xəstə baxımına mənfi təsir edə bilər. Məsələn, qan köçürmələri zamanı infeksiya riskini azaltmaq məqsədilə yoluxma ehtimalı az olan donorlar belə istisna edilib. Bu isə həyati əhəmiyyətli digər məqsədlər üçün qanda ciddi çatışmazlığa səbəb olmuş və pasiyentlərin müalicəsinə geniş miqyasda təsir göstərmişdir.[16] Yüksək etibarlılıq nəzəriyyəsi və normal qəza nəzəriyyəsinin tətbiqi təhlükəsizlik tədbirlərinin təşkilati nəticələrini proqnozlaşdırmağa kömək edə bilər.[17]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ Fadahunsi, Kayode Philip; Akinlua, James Tosin; O'Connor, Siobhan; Wark, Petra A; Gallagher, Joseph; Carroll, Christopher; Majeed, Azeem; O'Donoghue, John. "Protocol for a systematic review and qualitative synthesis of information quality frameworks in eHealth". BMJ Open. 9 (3). March 2019: e024722. doi:10.1136/bmjopen-2018-024722. ISSN 2044-6055. PMC 6429947. PMID 30842114.
  2. ↑ "World Alliance for Patient Safety". Organization Web Site. World Health Organization. 2008-10-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-09-27.
  3. ↑ Patrick A. Palmieri; və b. The Anatomy and Physiology of Error in adverse health care events // Patient Safety and Health Care Management. Advances in Health Care Management. 7. 2008. 33–68. doi:10.1016/S1474-8231(08)07003-1. ISBN 978-1-84663-954-8.
  4. ↑ Tan, Yong Yu; Woulfe, Fionn; Chirambo, Griphin Baxter; Henn, Patrick; Cilliers, Liezel; Fadahunsi, Kayode Philip; Taylor-Robinson, Simon D.; O'Donoghue, John. "Framework to assess the quality of mHealth apps: a mixed-method international case study protocol". BMJ Open (ingilis). 12 (10). 2022-10-01: e062909. doi:10.1136/bmjopen-2022-062909. ISSN 2044-6055. PMC 9621190 (#bad_pmc). PMID 36307160 (#bad_pmid).
  5. ↑ Edmondson, Amy C. The fearless organization: creating psychological safety in the workplace for learning, innovation, and growth. Hoboken, New Jersey: Wiley. 2019. ISBN 978-1-119-47724-2.
  6. ↑ Newman, Alexander; Donohue, Ross; Eva, Nathan. "Psychological safety: A systematic review of the literature". Human Resource Management Review. 27 (3). 1 September 2017: 521–535. doi:10.1016/j.hrmr.2017.01.001.
  7. ↑ Federal Aviation Administration (FAA): Accidents and Accident Rates, 1986 through 2005, U.S. Air Carriers Arxivləşdirilib 2006-09-30 at the Wayback Machine
  8. ↑ Robert Helmreich. "On error management: lessons from aviation". British Medical Journal. 320 (7237). 2000: 781–785. doi:10.1136/bmj.320.7237.781. PMC 1117774. PMID 10720367. İstifadə tarixi: 2006-06-24.
  9. ↑ J Bryan Sexton; Eric J Thomas; Robert L Helmreich. "Error, stress, and teamwork in medicine and aviation". British Medical Journal. 320 (7237). 2000: 745–749. doi:10.1136/bmj.320.7237.745. PMC 27316. PMID 10720356.
  10. ↑ 1 2 Wald, Matthew L. "Fatal Airplane Crashes Drop 65%". The New York Times. October 1, 2007. 2011-07-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-10-01.
  11. ↑ Lenert LA, Burstin H, Connell L, Gosbee J, Phillips G. "Federal patient safety initiatives panel summary". J Am Med Inform Assoc. 9 (6 Suppl). 2002: S8–10. doi:10.1197/jamia.M1217. PMC 419408. PMID 12386172.
  12. ↑ "United 173 - The Need for CRM". www.goflightmedicine.com. 8 July 2014. 2014-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 Sep 2014.
  13. ↑ Mandak, Joe. "Database seeks to lower firefighter deaths". USA Today. September 18, 2005. 2008-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-07-08.
  14. ↑ AORN: SafetyNet Arxivləşdirilib 2006-07-17 at the Wayback Machine
  15. ↑ "AlmostME". www.almostme.com. 2018-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-05.
  16. ↑ 1 2 René Amalberti; Yves Auroy; Don Berwick; Paul Barach. "Five System Barriers to Achieving Ultrasafe Health Care". Annals of Internal Medicine. 142 (9). 3 May 2005: 756–764. doi:10.7326/0003-4819-142-9-200505030-00012. PMID 15867408.
  17. ↑ Tamuz M, Harrison MI. "Improving patient safety in hospitals: Contributions of high-reliability theory and normal accident theory". Health Serv Res. 41 (4 Pt 2). August 2006: 1654–76. doi:10.1111/j.1475-6773.2006.00570.x. PMC 1955347. PMID 16898984.

Xarici keçidlər

redaktə
  • CIMIT Center for Integration of Medicine and Innovative Technology - Nonprofit organizations together advocating for Patient safety
  • Institute for safety in Office Based Surgery
  • Center for the Advancement of Healthcare Quality & Safety (CAHQS)
  • Safe communication video for the prevention of healthcare-induced harm
  • Health-EU Portal Patient Safety in the EU
  • Academic Center for Evidence-Based Practice (ACE)
  • Improvement Science Research Network (ISRN)
  • Beyond The Checklist: What Else Healthcare Can Learn From Aviation Teamwork and Safety
  • Institute of Medicine & Law
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Xəstə_təhlükəsizliyi&oldid=8252819"
UREYIM.AZ