 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Yenö Reytyö (mac. Rejtő Jenő, əsl adı – Yenö Reyx, mac. Jenő Reich; psevdonimləri – P. Hovard, ing. P. Howard, Gibson Leveri, ing. Gibson Lavery; 29 mart 1905[1][2], Budapeşt – 1 yanvar 1943[1][2][…], Yevdakovo[d], Voronej vilayəti) — Macarıstan elmi fantastika yazıçısı, dramaturqu və jurnalisti.
| Yenö Reytyö | |
|---|---|
| mac. Rejtő Jenő | |
 | |
| Doğum adı | Reich Jenő |
| Təxəllüsü | P. Howard, Gibson Lavery |
| Doğum tarixi | 29 mart 1905[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 yanvar 1943[1][2][…] (37 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | səpmə yatalaq, hipotermiya |
| Fəaliyyəti | jurnalist, yazıçı, fantastika yazıçısı[d], romançı, dramaturq |
| Fəaliyyət illəri | 1934-cü ildən |
| Əsərlərinin dili | Macar dili |
 Yenö Reytyö Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
29 mart 1905-ci il tarixində Avstriya-Macarıstan imperiyasının Budapeşt şəhərində anadan olmuş Yenö Reytyö 1 yanvar 1943-cü il tarixində SSRİ-nin respublikalarından olan Rusiya SFSR-nin Yevdakovo kəndində (o vaxtlar Nasist Almaniyasının işğalı altında), məcburi əməyə tabe ikən vəfat etmişdir. Yaradıcılıq fəaliyyətinin "pulp" təbiətli olmasına baxmayaraq, onun əsərləri sadəcə Macarıstanda yox, digər Mərkəzi Avropa ölkələri, eləcə də Şərqi Avropa ölkələrində də oxunur.
Yenö Reytyö 29 mart 1905-ci ildə Avstriya-Macarıstan imperiyasına daxil olan Budapeşt şəhərində (indiki Macarıstanın paytaxtı) anadan olmuşdur.[3] 1924-cü ildə o, dram məktəbindəki təhsilini başa vurmuş, daha sonra isə Avropada böyük səyahətlərə çıxmışdır.[4] Macarıstana qayıdan Yenö Reytyö dramaturgiya ilə məşğul olmağa başlamışdır. Onun "Aki mer, az nyer" (azərb. Qazanmağa kim cürət edər, 1934) operettası kimi əsərləri böyük müvəffəqiyyət əldə etmişdir. Yenö Reytyö bundan sonra xaricə olan səyahətlərinə əsaslanan macəra hekayələri yazmağa başlayır. Böyük liman şəhərlərini gəzmiş Yenö Reytyönün parodiya romanlarının personajların əksəriyyəti də bu şəhərlərin sakinlərinə – dənizçilərə, matroslara, gəmi təmirçilərinə, əsgərlərə və sərsərilərə əsaslanmışdır.[4] Müəllifin P. Hovard psevdonimi altında yazdığı Fransa Xarici Legionunu parodiya edən əsərləri böyük uğur yaşamışdır. Bu əsərlərin bəziləri elmi fantastika nümunələri hesab edilir. O həmçinin, «Nagykörút» qəzetinin redaktoru olmuşdur, lakin bu qəzetin sadəcə bir buraxılışı nəşr edilmişdir. Onun ən yüksək qiymətləndirilən əsərləri xəfiyyə və romantika janrlarından olan elementləri birləşdirən romanları idi. Bu romanlar qənirsiz, xüsusi və əcaib bir yumora malikdir. Əlavə olaraq, Yenö Reytyö bəzi romanlarını ABŞ-nin Vestern janrında yazmışdır.
1939-cu ildə Anşlussun reallaşmasından sonra o, romanlarını öz adı altında yaza bilmirdi, çünki onun adı yəhudi mənşəli idi. 9 oktyabr 1942-ci ildə Ox Xaçı Partiyasının rəsmi qəzeti olan «Egyedül Vagyunk» (azərb. Biz yalnızıq) Yenö Reytyönün yəhudi mənşəyini ifşa etmişdir. Bu dövrdə ciddi şəkildə xəstə olan Yenö Reytyö xəstəxanadan məcburən götürülmüş və Şərq cəbhəsində, SSRİ ərazisində məcburi əmək xidmətinə cəlb olunmuşdur.[5]
Səpmə yatalaq xəstəliyindən əziyyət çəkən Yenö Reytyö 1 yanvar 1943-cü il tarixində, 37 yaşında SSRİ-nin respublikalarından olan Rusiya SFSR-nin Yevdakovo kəndində vəfat etmişdir.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|