 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Yojef Etvöş (mac. József Eötvös; 3 sentyabr 1813[1][2] və ya 13 sentyabr 1813[3][4], Buda[4] – 2 fevral 1871[1][5][…], Peşt[d], Peşt medyesi) — macar yazıçısı, filosofu, hüquqşünas və görkəmli dövlət xadimi. XIX əsr macar ədəbiyyatının və maarifçiliyinin əsas simalarından biri olan Etvöş həm də təhsil və elmin inkişafı istiqamətində atdığı addımlarla tanınır. O, Macarıstanın ilk müasir maarif nazirlərindən biri olmuş, bir sıra islahatların müəllifi kimi tarixə düşmüşdür.[6]
| Yojef Etvöş | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 3 sentyabr 1813[1][2] və ya 13 sentyabr 1813[3][4] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 fevral 1871[1][5][…] (57 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | yazıçı, siyasətçi |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yojef Etvöş 1813-cü ildə zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Uşaqlıqdan zəngin təhsil alaraq hüquq sahəsində ixtisaslaşmış, lakin erkən yaşlarından ədəbiyyata və fəlsəfəyə böyük maraq göstərmişdir. [7]Avropanın bir sıra ölkələrinə səyahət edən Etvöş Almaniya, Fransa və İngiltərədəki maarifçi ideyalardan təsirlənmişdir. O, bu ideyaları həm ədəbi əsərlərində, həm də siyasi fəaliyyəti zamanı həyata keçirməyə çalışmışdır. 1848-ci inqilabı zamanı Etvöş Macarıstanın Maarif və Dini İşlər naziri təyin edilmişdir. O, təhsilin demokratikləşdirilməsi, dünyəvi məktəblərin yaradılması və milli azlıqların hüquqlarının qorunması üçün bir sıra qanun layihələri irəli sürmüşdür.[8]
İnqilabın yatırılmasından sonra bir müddət siyasətdən uzaqlaşsa da, 1867-ci Avstriya–Macarıstan kompromisindən sonra yenidən nazir vəzifəsinə qayıtmış və təhsil sahəsində islahatlara davam etmişdir. Onun təşəbbüsü ilə Macarıstanda ümumi orta təhsilin təməli qoyulmuşdur.[9]
Etvöş 1867-ci ildən ömrünün sonuna qədər Macarıstanın maarif naziri olmuş və müasir təhsil sisteminin əsasını qoymuşdur. Onun təşəbbüsü ilə müəllim hazırlığı məktəbləri yaradılmış, qız məktəblərinin sayı artırılmış, təhsilin məcburiliyi və əlçatanlığı təmin olunmuşdur.
Etvöş ədəbiyyatda maarifçi realizm və liberal ideyaları təbliğ edən əsərləri ilə tanınır. Onun roman və esse-lərində sosial ədalət, hüquq bərabərliyi, azadlıq və vətəndaşlıq mövzuları əsas yer tutur. Ən tanınmış əsərlərindən biri "A falu jegyzője" ("Kənd katibi", 1845) romanıdır. Bu əsər macar realist ədəbiyyatının ilk nümunələrindən biri hesab olunur və korrupsiya, yerli hakimiyyətin özbaşınalığı kimi məsələləri tənqid edir.[10]
Yojef Etvöş həm ədəbiyyat, həm də dövlət idarəçiliyi sahəsində Macarıstanın modernləşməsində mühüm rol oynamışdır. Onun adını daşıyan Etvöş Lorand Universiteti (ELTE) bu gün də Macarıstanın aparıcı ali təhsil müəssisələrindən biridir. Yazıçının oğlu Lorand Etvöş isə tanınmış fizik olmuşdur.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
