 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Yoqa məşqləri və nəfəs texnikaları (pranayama) insan elmlərində,məsələn,anatomiya, fiziologiya və psixologiya sahələrində öyrənilmişdir.Yoqa müəyyən mənada digər fiziki fəaliyyət növləri ilə oxşar təsirlərə malikdir.Lakin bu praktika daha çox dartınma hərəkətləri,uzun müddət davam edən pozalar və relaksasiya texnikalarının istifadəsi ilə fərqlənir.Buna görə də yoqa stressin azaldılmasında xüsusi yer tutur.Qeyd edilməlidir ki,burada yoqa meditasiya ilə qarışdırılmadan təqdim olunur, baxmayaraq ki,bəzi yoqa məktəblərində bu iki praktika birləşdirilir.
Yoqa,XIX əsrdə N.C.Paul tərəfindən aparılan fiziologiya təcrübələrindən bəri elmi şəkildə tədqiq olunmaqdadır.XX əsrin əvvəllərində yoqa sahəsində öncül şəxslər olan Yoqendra və Kuvalayananda bu sahəni sistemli şəkildə araşdırmaq məqsədilə institutlar təsis etmişlər.
Yoqa, xüsusilə post-travmatik stress pozuntusu (PTSP) kimi psixoloji hallar üçün birbaşa terapiya vasitəsi kimi də istifadə olunur.Lakin bu istiqamətdə əldə edilmiş sübutlar hələ zəifdir.Bəzi hallarda yoqa,digər məşq növlərindən daha üstün olmadığı sahələrdə spesifik faydalar vəd edən psevdobili elmi iddialarla təqdim olunmuşdur.Məsələn,bədən irəli əyildikdə qaraciyərdən toksinlərin çıxarılması kimi bəzi iddiaların elmi əsası yoxdur.Tədqiqatçılar, yoqanın təsirlərini müəyyən etmək üçün daha keyfiyyətli və genişmiqyaslı tədqiqatlara ehtiyac olduğunu vurğulayırlar.
XIX əsrdə Benqal mənşəli həkim N.C.Paul yoqa fiziologiyasının öyrənilməsinə başlamışdır.O,bu sahədəki ilk əsərlərdən biri olan 1851-ci il nəşri "Treatise on Yoga Philosophy (Yoqa Fəlsəfəsi Haqqında Traktat)" adlı kitabında yoqanın qanda karbon qazının səviyyəsini artırdığını (hiperkapniya) müşahidə etmişdir.
XX əsrin əvvəllərində Hindistanda yoqanı fiziki məşq kimi təqdim edən iki öncül şəxs - Yoqendra və Kuvalayananda Hatha Yoqa praktikasını qəbul edilən hala gətirmək üçün çalışmış, asanaların (yoqa pozalarının) və pranayamanın (nəfəs texnikalarının) sağlamlıq baxımından faydalarına dair elmi sübutlar axtarmışlar.1918-ci ildə Yoqendra üzərində araşdırmalar aparmaq məqsədilə Yoqa İnstitutunu təsis etmişdir.O,elmi yanaşmanın yoqanı Qərbdə daha qəbulolunan edə biləcəyinə inanırdı.Yoqendra bu niyyətlərini 1928-ci ildə nəşr etdirdiyi "Yoga Asanas Simplified" və 1931-ci ildəki "Yoga Personal Hygiene" adlı kitablarında ifadə etmişdir.1924-cü ildə isə Kuvalayananda Kaivalyadhama Sağlamlıq və Yoqa Tədqiqat Mərkəzini yaratmış,burada asanaları gimnastika ilə birləşdirmiş və Yoqendra kimi yoqa praktikasının elmi və tibbi əsaslarını ortaya qoymağa çalışmışdır.
1937-ci ildə Yale Universitetinin fizioloqu K.T.Behanan "Yoga:A Scientific Evaluation (Yoqa:Elmi Qiymətləndirmə) adlı kitabını nəşr etdirmişdir.O,bu əsərində pranayama texnikalarından biri olan Ujjayi ("Qələbə nəfəsi") praktikasını tədqiq etmiş və bu nəfəs texnikasının 22 dəqiqəyə 28 nəfəs kimi yavaş tempdə icrasının dərin bir rahatlama halı yaratdığını qeyd etmişdir.Behanan bu vəziyyəti "son dərəcə xoş bir sakitlik hissi" kimi təsvir etmiş,lakin eyni zamanda bu halın zehni fəaliyyətlərdə - məsələn, rəqəmsal hesablamalar,rəngləri tanıma və sadə tapşırıqların yerinə yetirilməsi,ciddi yavaşlama ilə müşayiət olunduğunu bildirmişdir.Elm jurnalisti William Broad bu nəticənin yoqanın fövqəladə güclər qazandırması ilə bağlı yaradılmış imiclə ziddiyyət təşkil etdiyini vurğulamışdır.
1970-ci ildə Christopher Hills,onun oğlu John və Kevin Kingsland Yeni Dehlidə "Elmi Yoqa üzrə Dünya Konfransı"nı təşkil etdilər.Bu tədbirdə 50 Qərb alimi ilə Hindistanın 800 aparıcı svamisi,yoqisi və laması bir araya gələrək öz tədqiqatlarını müzakirə etdilər.Dünya Yoqa Universitetinin yaradılması üçün şəbəkənin qurulmasını məqsəd qoydular.
"Yoqa idman növü kimi,Merriam-Webster lüğətinə əsasən,fiziki duruşlar (pozalar), tənəffüs texnikaları və bəzən meditasiya üsullarından ibarət bir sistemdir.Bu sistem klassik Yoqa təlimlərindən götürülsə də, xüsusilə Qərb mədəniyyətlərində fiziki və emosional sağlamlığın təşviqi məqsədilə tez-tez müstəqil şəkildə tətbiq olunur."
Uilyam Brod, tanınmış elm jurnalisti,yoqa elmini yoqanın potensial imkanlarını və mahiyyətini daha dərindən anlamağa yönəlmiş bir sahə kimi xarakterizə edir.O, araşdırmalarının əsasını təşkil edən "müasir yoqa"nı,orta əsrlərdə formalaşmış Hatha Yoqadan fərqləndirir."Complementary Therapies in Clinical Practice" jurnalının redaktoru Denise Rankin-Box yoqa üzrə elmi tədqiqatları"yoqanın sağlamlıq və ümumi rifah üzərindəki təsirini araşdıran" fəaliyyət kimi tərif edir.Psixiatriya tədqiqatçıları,o cümlədən Mişela Paskoe,yoqanın psixoloji stress və depressiya səviyyələrinə təsirini öyrənən araşdırmalar aparmışlar.
William Brod qeyd edir ki,yoqa ilə bağlı mövcud elmi biliklər yayılmış və parçalanmış formadadır.Bu sahədəki məlumatlar metaforik olaraq bir tapmacanın parçaları kimi müxtəlif laboratoriyada yerləşir.Onun fikrincə,bu elmi mənzərə,əsasən özünü reklam edən kommersiya maraqlarının "yırtıcı davranışları" səbəbindən daha da qarışıq hala gəlmişdir.Bununla belə,ABŞın Milli Sağlamlıq İnstitutları (NIH) 1998-ci ildən başlayaraq yoqa üzrə elmi araşdırmaları maliyyələşdirməklə bu sahəyə aydınlıq gətirməyə başlamış və müxtəlif xəstəliklərə qarşı yoqanın təsirlərinə dair etibarlı hesabatların ortaya çıxmasına səbəb olmuşdur.
Sümük Sistemi və Oynaqlar
Hazırda yoqa ilə böyüklərdə sümük sıxlığı və skelet sağlamlığı arasında müsbət əlaqəni təsdiq edən etibarlı elmi sübutlar mövcud deyil.Yoqa digər fiziki fəaliyyətlər kimi,bəzi hallarda xəsarətlərə səbəb ola bilər.Ən çox zədə ilə əlaqələndirilən pozalar başüstə duruş (Şirşasana),çiyinüstü duruş (Sarvangasana) və Lotus pozası (Padmasana)dır.2015-ci ildə aparılan sistematik araşdırma nəticəsində yoqa "adi tibbi qulluq və fiziki məşqlər qədər təhlükəsiz" hesab edilmişdir.ABŞın Milli Sağlamlıq İnstitutları xəsarət riskinin azaldılması məqsədilə ixtisaslı təlimçi ilə məşğul olmağı tövsiyə edir.
Əzələ Sistemi
Yoqa praktikasında həm izotonik fəaliyyətlər (əzələlərin gərginlik altında qısalması),həm də əhəmiyyətli dərəcədə izometrik fəaliyyətlər (əzələlərin gərginlik altında hərəkətsiz qalması) müşahidə olunur.İkinci növ fəaliyyət adətən müəyyən müddət saxlanılan asanalarda baş verir.İzometrik məşqlər əzələ gücünü artırmaqda mühüm rol oynayır.Sistematik araşdırmalara əsasən,yoqa 60 yaşdan yuxarı şəxslərdə balans qabiliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır.Lakin bu təsirin skeletin güclənməsinə və ya yıxılmaların qarşısının alınmasına təsiri hələ də dəqiq müəyyən olunmayıb.
Elmi biliklər yoqa müəllimləri və terapevtləri üçün skelet-əzələ sisteminin anatomik quruluşuna dair dərin anlayış təqdim edir.David Coulterin "Hatha Yoqanın Anatomiyası" kitabı yoqa pozalarının ayaqüstü duruşların,arxaya və irəli əyilmələrin - anatomiyası ilə əlaqəli məlumatlar təqdim edir.
Tənəffüs Prosesi
Nəfəsalma və bədən duruşu bir-birini qarşılıqlı şəkildə tamamlayır, xüsusilə bu əlaqə diafraqmanın funksiyası vasitəsilə müşahidə olunur.Nəfəsalma avtonom sinir sisteminə təsir edərək ürək ritmini yavaşladır və qan təzyiqini aşağı salır.Nəticədə,orqanizmdə sakitlik və rahatlıq hissi yaranır.Bu effekt yoqa təcrübəsində geniş istifadə olunan pranayama texnikasında tətbiq edilir:burada nəfəs vermə müddəti nəfəs almadan təxminən iki dəfə uzun olur, məsələn,3 sayda nəfəs alma və 6 sayda nəfəs vermə.
Broad, yoqanın və xüsusilə də pranayama nəfəs texnikalarının bədənə əlavə oksigen təmin etdiyi ilə bağlı olan mifik vurğulayır.Onun qeyd etdiyinə görə,bhastrika kimi sürətli və güclü nəfəs texnikaları insanda enerji artışı hissi yaratsa da,bu,qan plazmasında karbon qazının azalmasına səbəb olur.Belə olduqda,beyin damarları daralır,oksigenin beyin tərəfindən qəbul edilməsi azalır və başgicəllənmə və yayılma kimi hallar baş verə bilər.Əksinə, yavaş ritmli pranayama karbon qazının səviyyəsini artırmaqla beynin oksigen alışını yaxşılaşdıra bilər.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|