Ebu Talib - Wikipedia - Ureyim.az

Əbu Talib 535-ci ildə Hicaz bölgəsinin Məkkə şəhərində anadan olmuşdur. O, Haşimilərin başçısı Əbdülmüttəlibin oğlu və Məhəmməd peyğəmbərin doğumundan əvvəl ölən atası Abdullanın qardaşı idi. Gələcəkdə peyğəmbər olacaq Məhəmməd kiçik yaşlarından etibarən Əbu Talibin himayəsinə keçmişdir. Həmçinin İslamın ilk yayıldığı zamanlarda Əbu Talib Məhəmmədi Qureyş qəbiləsindən qorumuşdur.^[4] Məkkə şairlərindən sayılan Əbu Talibin bəzi beytlərindən dilçilikdə istifadə edilməsi^[5] onun mahir bir şair olduğunu göstərir. Onun Əbu Hiffən Abdullah ibn Əhməd əl-Mihzəmi tərəfindən toplanmış şeirləri "Divanu-Şeyxil-Əbatih" adı altında nəşr olunmuşdur. Əbu Talib təqribən 619-cu ildə 80 yaşında vəfat etmişdir.

Əbu Talibin müsəlmanlığı məsələsi müzakirə mövzusudur. Onun inamı haqqında ziddiyyətli fikirlər vardır:

Şiələrə görə o müsəlman olaraq ölmüşdür.^{[6][7][8][9][10]} Şiələr bu barədə bir çox sünni alimlərinin də nəzərlərini və qeyd etdikləri hədisləri dəlil kimi gətirilər.

Sünni alimlərdən, İbn Həcər Əsqəlani, İbn Hişam, İbn Səd, Vaqidi kimi alimlər Əbu Talibin iman etdiyi barədə müxtəlif hədisləri^[11][12][13] və onun dilindən şeirləri nəql ediblər. Əbu Talibin imanı haqqında şiələrin ən məşhur kiabı Şeyx Müfidin qələmə aldığı "İmanu Əbu Talib" kitabıdır. Onlar bu məsələ haqqında Qurani-Kərimin

"Məgər (O) səni yetim ikən tapıb, sığınacaq və pənah vermədimi?!"^[14]

ayəsini dəlil olaraq gətirir və bu ayənin Əbu Talib haqqında olmasını iddia edirlər. Bunun səbəbi kimi də tarixdə də qeyd edildiyi kimi Məhəmməd peyğəmbərin uşaqlıqdan Əbu Talibin himayəsinə keçməsini göstərirlər. Əbu Talibin söylədiyi bir çox şeirlərdə də onun iman etməsi barədə nəqllər mövcuddur:

Bildim ki, Muhəmmədin dini həqiqətən,

İnsanlara göndərilmiş ən xeyirli dindir

Allah hörmətli edib Muhəmməd peyğəmbəri,

İnsanlar içərisində Allahın ən hörmətli məxluqu Əhməddir.^[15]

Sünnilər Əbu Talibin kafir olaraq öldüyünü bir sıra hədisləri^{[16][17][18][19][20]} rəhbər tutaraq bəyan edir və bu haqda Quranın aşağıdakı ayələrini dəlil olaraq gətirirlər. Onlara görə bu ayələr Əbu Talibin kafir olaraq ölməsinin sübutudur:

• "Müşriklərin cəhənnəmlik olduqları bəlli olduqdan sonra, qohum olsalar belə, onlar üçün bağışlanma diləmək Peyğəmbərə və möminlərə yaraşmaz."^[21]

• "Sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Lakin Allah dilədiyini doğru yola yönəldər."^[22]

Bu məsələdə şərqşünasların fikirləri də müxtəlifdir:

• Vilyam Myur – O, Əbu Talibin Peyğəmbərə səmimi bir dəstək verdiyini, lakin İslamı açıq şəkildə qəbul etmədiyini iddia edir.^[23]
• Montqomeri Vott bildirir ki, Əbu Talib siyasi və qəbiləvi səbəblərə görə İslamı açıq şəkildə qəbul etməsə də, İslamın yayılmasına böyük töhfə vermişdir. O, Peyğəmbəri qoruyaraq, İslamın erkən dövrdə yaşamasını təmin etmişdir.^[24]
• İqnas Qoldziher – O, Əbu Talibin Məhəmmədin peyğəmbərliyini qəbul edib-etməməsi məsələsində qeyri-müəyyən mövqe tutur. O, Əbu Talibin İslamı siyasi və sosial bir fenomen kimi dəstəklədiyini düşünür.^[25][26]

Əbu Talib ərəblər arasında şeirdə mahir olanlardan biri olmuşdur. İslamdan sonra və İslamdan əvvəl də ərəblər arasında şeir çox mühüm əhəmiyyət daşıyırdı. İnsanlar şeirlərdən hər daim istifadə edir və şeirdə mahir olanlara ehtiram göstərirdilər. Tarix və hədis kitablarında Əbu Talibin şeirlərindən bəziləri qeyd edilmişdir. Həmin şeirlərdən məşhur olan beytlər bunlardır:^[27]

Bilmirsinizmi biz Muhəmmədi peyğəmbər kimi tanıdıq?

Musa kimi kitabların əvvəlində yazılıb.

***

Bəndələr içərisində onun üçün elə məhəbbət var ki,

Allahın məhəbbətlə seçdiyi kəsdə haqsızlıq olmaz.

***

Bildim ki, Muhəmmədin dini həqiqətən

İnsanlara göndərilmiş ən xeyirli dindir

***

Allah hörmətli edib Muhəmməd peyğəmbəri,

İnsanlar içərisində Allahın ən hörmətli məxluqu Əhməddir

• Əbu Talib [1]