Arxitas Tarentli - Wikipedia - Ureyim.az

Ana Səhifə - Arxitas Tarentli

Tarentli Arxit (yun. Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος, m. ö. 428 – 347) — yunan filosofu, pifaqorçular məktəbinin təmsilçisi, Filolausun öyrəncisi olmuşdur.

Tarentli Arxit
q.yun. Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος

Doğum tarixi	təq. e.ə. 430^[1]
Vəfat tarixi	təq. e.ə. 345^[1]
Fəaliyyəti	riyaziyyatçı, fizik, filosof, musiqişünas, mühəndis, siyasətçi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Antik fəlsəfə

Yunan fəlsəfəöncəsi dövrü (e. ə. VII yüzilliyə qədər) Orfizm • Homer • Hesiod • Ferekid • Yeddi yunan müdriki • Epixarm
Qədim yunan fəlsəfəsi (e. ə. VII–IV yüzilliklər) Milet məktəbi Fales • Anaksimandr • Anaksimen Elea məktəbi Ksenofan • Parmenid • Eleyalı Zenon • Melissus Müstəqil filosoflar Heraklit • Anaksaqor • Empedokl Pifaqorçular Pifaqor • Filolaus • Hippas • Arxitas • Alkmeon Qədim yunan atomçuları Levkipp • Demokrit Sofistlər "Böyük" sofistlər → Protaqor • Prodikus • Qorqias • Hippias "Kiçik" sofistlər → Trasimaxus • Likofron • Kritius • Alkidamas Klassik yunan fəlsəfəsi 1. Sokrat və sokratçılar: Kiniklər → Antisfen • Diogen • Bion Boristenes • Kerkidas • Kratet və Hipparxia Kirenaçılar → Aristipp • Hegesias • Annikeris • Teodorus • Evhemerus Meqaraçılar → Evklides • Stilpon • Evbulides • Diodorus Kronus Eretriyaçılar → Elidalı Fedon • Eretriyalı Menedem 2. Platon və erkən platonçular: Spevsippus • Ksenokrates • Polemon • Krates • Heraklides • Eudoksus • Arkesilaus 3. Aristotel və erkən peripatetiklər: Teofrastus • Evdemus • Straton • Dikearxus • Aristarxus • Demetri • Aristoksenus
Ellinizm dövrünün fəlsəfəsi (e. ə. IV–I yüzilliklər) Skeptisizm Pirron • Enesidemus • Aqrippa Epikürçülük Epikür • Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades • Kliptomaxus • Filon Larissalı 'Stoaçılıq' Erkən dövr → Kitiyalı Zenon • Xrisippus • Kleantes Orta dövr → Panetius • Posidonius
Qədim Roma dövrünün fəlsəfəsi I–V yüzilliklər Skeptisizm Sekst Empirik Stoaçılıq Seneka • Epiktet • Mark Avreli • Siseron Peripatetizm Afrodisialı Aleksandr Orta platonizm Alkinous • Apuleyus • Qalen • Plutarx • Maksim • Filon • Selsus • Teon Neoplatonizm Roma məktəbi → Ammonius Sakkas • Plotin • Porfirius • Amelius Apameya məktəbi → Yamblix • Sopater Perqama məktəbi → Sallustius • Yulian Avqust Afina məktəbi → Afinalı Plutarx • Proklus • Marinus • Simplikius • Damaskius İskəndəriyyə məktəbi → Hierokles • Hipatiya • İoann Filoponus Antik dini təlimlər Qnostisizm • Hermetizm • Mitraizm Neopifaqorçuluq → Apollonius • Nikomaxus • Numenius • Moderatus Erkən Xristian fəlsəfəsi Klement • Origen • Avqustin Avrelius • Boesius • Saxta Dionisius Areopagit

Həyatı

redaktə

Arxitas, siyasətlə məşğul olmuş və yüksək hərbi vəzifələrdə çalışmışdır. Arxitas Cənubi İtaliyaya gələn Platonu Siciliya hökmdarı II Dionusiusun qəzəbindən qoruya bilmişdir.^[2] Bundan sonra Platon onun yaxın dostu olmuşdur.

Onun zamanımıza yalnız fraqmentlərlə çatan "Riyazi elmlər" və "Söhbətlər" əsəri bilinməkdədir.

Arxitasın fəlsəfi fikirləri haqqında zamanımıza çox az bilgi çatmışdır. Məlumdur ki, o kainatın sonsuz olmasını iddia edirdi. Arxitas əsasən həndəsə elmində böyük uğurlar qazanmış, bir necə qanunlar kəşf etmiş, ilk dəfə mexanizmlərin həndəsi rəsmini vermişdir.^[3]

Mənbə

redaktə

Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 49-50. ISBN 5-89968-061-X. 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.

Ədəbiyyat

redaktə

Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 49-50. ISBN 5-89968-061-X. 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.

Həmçinin bax

redaktə

İstinadlar

redaktə

↑ ¹ ² Deutsche Nationalbibliothek Archytas, Tarentinus // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
↑ Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369.
↑ Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369-370.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Tarentli_Arxit&oldid=7831352"