Ayt Ben Xaddu - Wikipedia - Ureyim.az

Ksar XI əsrdən, Əlmürabilər dövründən bəri inşa edilmişdir.^[2][3] İndiki tikililərin heç birinin 17-ci əsrdən əvvələ aid olmadığına inanılır, lakin ehtimal ki, əsrlər boyu istifadə edilən eyni tikinti metodları və dizaynları ilə inşa edilmişdir.^[1] Sahənin strateji əhəmiyyəti, əsas trans-Sxara ticarət yollarından biri boyunca yerləşməsi ilə əlaqədar idi.^[1] Bu marşrut üzərində olan Tizi-n'Tiçka keçidi, Marrakeş şəhəri ilə Böyük səhranın kənarındakı Draa vadisindən keçərək Atlas dağlarını aşan bir neçə yoldan biri idi.^[1][3] Bu yol boyunca digər kasbah və ksarlar yerləşirdi.^[2]

Bu gün ksarın özündə yalnız bir neçə ailə yaşayır.^[3] Vaxt keçdikcə ərazidə başlayan depopulyasiya vadinin 20-ci əsrdə strateji əhəmiyyətini itirməsinin nəticəsidir. İndi yerli sakinlərin əksəriyyəti çayın o tayındakı kənddə, müasir yaşayış yerlərində yaşayır və kənd təsərrüfatından və xüsusən də turist ticarətindən kənarda qalırlar.^[3][4]

Ksar Unila çayının yaxınlığındakı bir təpənin yamaclarında yerləşir. Kəndin tikililəri bürclərdən və darvazadan ibarət bir müdafiə divarı içərisində bir yerə yığılmışdır.^[1] Bunlara sadə evlərdən tutmuş qüllələri olan hündür quruluşlara qədər müxtəlif ölçülü yaşayış yerləri daxildir. Bəzi tikililər yuxarı hissələrində həndəsi motivlərlə bəzədilib. Kənd eyni zamanda məscid, bir karvansaray, kasbah (qalaya bənzər bir istehkam) və Sidi Əli marabutu kimi bir sıra ictimai tikililərə də sahibdir. Təpənin başında, ksara baxmayan, böyük bir istehkamın qalıqları var.^[3] Burada ictimai meydan, müsəlman qəbiristanlığı və yəhudi qəbiristanlığı da mövcuddur.^[1] Ksar divarlarının xaricində taxıl əkilib biçilən sahə mövcud idi.^[1]

Ksarın tikililərinin hamısı torpaq qarışığından, gil kərpicdən və taxtadan hazırlanmışdır.^[1] Sıxılmış torpaq və palçıqdan hazırlanan torpaq qarşığı olduqca praktik və səmərəli bir material idi, lakin ardıcıl təmir tələb olunurdu.^[5][6] Qarışığa adətən yapışmaya kömək etmək üçün digər materiallar ilə qarışdırılırdı. Ayt-Ben-Xaddu və Mərakeşin bu bölgəsindəki digər kasbah və ksar quruluşlarında isə adətən, nisbətən keçirici və zamanla yağış tərəfindən asanlıqla aşınan torpaq və saman qarışığından istifadə edilmişdi.^[5] Nəticədə, bu tip kəndlər tərk edildikdən bir neçə on il sonra dağıla bilirdi.^[4][7]  

Müasir dövrdə ksar, Hollivudun film çəkiliş yeri kimi istifadəsinə və 1987-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına yazılmasına görə xeyli dərəcədə bərpa edilmişdir.^[1][2] Abidənin monitorinqi və idarə edilməsi üçün yerli komitə cavabdehdir.^[1]  

Mərakeşdə çəkilən çox sayda film, məkan olaraq Ayt-Ben-Xaddudan istifadə etmişdir. Aşağıdakı filmlər ksarda çəkilmişdir:^{[4][8][9][10]}

• Çağırış (1976)
• Mumiya (1999)
• Qladiator (2000)^[11]
• İsgəndər (2004)
• Cənnətin Krallığı (2005)
• Babil (2006)
• Fars şahzadəsi (2010)
• Tanrının oğlu (film) (2014)

Ərazi həmçinin, Taxt-tac oyunları^[12] və Braziliyanın Klon teleseriallarının bölümlərində istifadə edilmişdir.

•  
  Ayt-Ben-Xaddu ksarının ümumi görünüşü
•  
  Kəndin yaxınlığındakı Asif Ounila-nın (Unila çayı) mənzərəsi.
•  
  Çayın yaxınlığında tikilən körpü.
•  
  Çaydan Ayt-Ben-Xaddu.
•  
  Ksarın bugünkü girişi.
•  
  Kəndin aşağı hissəsində kasbah (istehkam tikili).
•  
  Ksarın içərisindəki tipik bir küçə.
•  
  Binalardan birində ənənəvi taxta qapı.
•  
  Ayt-Ben-Xaddudan bir neçə kilometr şimalda yerləşən bir Kasbah