 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Bequm Rokeya (ing. Begum Rokeya; 9 dekabr 1880[1][2] – 9 dekabr 1932[3][1][…], Kəlkətə, Britaniya Hindistanı) — Britaniya Hindistanından olan görkəmli Benqal feminist yazıçı, pedaqoq və siyasi aktivist. Rokeya, Banqladeş və Hindistanda qadın azadlığının öncüllərindən biri kimi geniş şəkildə tanınır.[4]
| Bequm Rokeya | |
|---|---|
| benq. রোকেয়া সাখাওয়াত হোসেন | |
 | |
| Doğum tarixi | 9 dekabr 1880[1][2] |
| Vəfat tarixi | 9 dekabr 1932[3][1][…] (52 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | ürək-damar xəstəliyi[d] |
| Fəaliyyəti | yazıçı, fantastika yazıçısı[d], social reformer[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bequm kişilərlə qadınların rasional varlıqlar kimi bərabər rəftar görməsini müdafiə edirdi və qadınların təhsilinin olmamasının onların iqtisadi cəhətdən zəif vəziyyətdə qalmasına səbəb olduğunu vurğulayırdı.[5][6] Onun əsas əsərlərinə aşağıdakılar daxildir: "Matichur" (Şirin İncilər Dəsti, 1904 və 1922) — iki cildlik feminist esselər toplusu; "Sultananın Röyası" (ing. Sultana's Dream, 1908) – qadınların idarə etdiyi "Xanımlar Diyarı"nda cərəyan edən feminist elmi-fantastik novella; "Padmarag" (Lotusun Mahiyyəti, 1924[7][8]) — benqal qadınlarının üzləşdiyi çətinlikləri təsvir edən roman; və "Abarodhbasini" (Qapalı Qadınlar, 1931) — qadınların həyatına və özünüdərk hissinə ziyan vuran həddindən artıq purda (hicab və ev dustaqlığı sistemi) qaydalarına qarşı cəsarətli tənqid.[7]
Rokeya qadınların azadlığı üçün təhsilin əsas şərt olduğunu hesab edirdi və Kolkatada əsasən müsəlman qızlara yönəlmiş ilk məktəbi təsis etdi.[6][9] Onun qapı-qapı gəzərək valideynləri qızlarını məktəbə göndərməyə inandırdığı deyilir. O, ölümünə qədər məktəbi idarə etmiş və sərt tənqidlərə həmçinin sosial maneələrə baxmayaraq fəaliyyətini davam etdirmişdir.[6]
1916-cı ildə Rokeya qadınların təhsili və məşğulluğu uğrunda mübarizə aparan Müsəlman Qadınlar Assosiasiyasını təsis etmişdir.[10] 1926-cı ildə o, Kolkatada çağırılan Benqal Qadınların Təhsil Konfransına sədrlik etdi ki, bu da qadınların təhsil hüquqlarını müdafiə etmək üçün onların bir araya gətirilməsi istiqamətində ilk mühüm cəhd idi. O, vəfatına qədər qadınların inkişafı ilə bağlı müzakirələrdə və konfranslarda fəal iştirak etmişdir. Rokeya 9 dekabr 1932-ci ildə, Hindistan Qadınlar Konfransının bir sessiyasına rəhbərlik etdikdən qısa müddət sonra vəfat etmişdir.[6][11]
Banqladeş hər il 9 dekabr tarixində Rokeya Gününü qeyd edərək onun irsini yad edir. Həmin gün Banqladeş hökuməti görkəmli nailiyyətlərə imza atan qadınlara Bequm Rokeya Padak mükafatını təqdim edir. 2004-cü ildə Rokeya BBC-nin "Bütün Zamanların Ən Böyük Benqalı" sorğusunda 6-cı yeri tutmuşdur.[12][13]
.jpg)
Rokeya 1880-ci ildə Benqal Prezidentliyinin (keçmiş bölünməmiş Benqal) Ranqpur bölgəsindəki Pairaband kəndində aristokrat Benqal müsəlman ailəsində anadan olmuşdur. Onun əcdadları sərvət qazanmaq məqsədilə İranın Təbriz şəhərindən Hindistana köç etmiş və Ranqpurda zəminadar (torpaq sahibi) olmuşdular.[6][14] Onlar Böyük Moğollar dövründə hərbi və məhkəmə sahələrində xidmət göstərmişdilər. Onun atası Zahiruddin Məhəmməd Əbu Əli Haidar Sabir zəminadar olmaqla yanaşı, çoxdilli bir ziyalı idi. O, dörd dəfə evlənmişdi və onun Rahatunnisa Sabira Çaudhurani ilə evliliyindən Rokeya dünyaya gəlmişdi. Rokeyanın iki bacısı və üç qardaşı var idi, lakin onlardan biri uşaq yaşlarında vəfat etmişdi. Rokeyanın böyük qardaşı İbrahim Sabir və ondan yaşca böyük bacısı Karimunnisa Xanım Çaudhurani onun həyatında mühüm rol oynamışdılar.[15][16] Karimunnisa ailəsinin istəklərinə qarşı çıxaraq əksəriyyətin danışdığı Benqal dilini öyrənmək istəyirdi, halbuki ailə üzvləri ərəb və fars dillərindən təhsil və ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə etməyi üstün tuturdular. İbrahim Rokeyaya və Karimunnisaya ingilis və benqal dillərini öyrətmişdi. Karimunnisa 14 yaşında ərə getmiş və sonradan şairə olmuşdur. Onun hər iki oğlu – Əbdül Kərim Qəznəvi və Əbdül Həlim Qəznəvi siyasətçi kimi tanınmış və Britaniya hakimiyyəti dövründə nazir vəzifələrində çalışmışlar.[17]
Rokeya, 1904[18]
İkinci cildə nağıllar və hekayələr daxildir:
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|