 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
az.-əski. بوز آی | |
 | |
| Daxil olan dövrlər | 4 kiçik çillə |
| Keçirilən mərasimlər |
|
| Əvvəlki dövr | Kiçik Çillə |
| Sonrakı dövr | Qarayaz |
| Digər adları | Alaçalpov, Ağlar-gülə, Döl ayı, Yazın qırxlı çağı |
| Müddəti | 22 fevral–22 mart |
| Qidalar | kətəməz, sulux, qovut, bulama |
| Milli qeydiyyat nömrəsi | DB0204010006[1] |
Boz ay (az.-əski. بوز آی) və ya Boz Çillə[2] – azərbaycanlıların keçmiş adət-ənənəsinə görə Novruz bayramı gəlməzdən əvvəlki dövrü əhatə edən təqvim ayı. Boz ayda su, od, yel və torpaq çərşənbəsi qeyd olunur. Boz aya "yazın qırxlı çağı" da deyilir.[3]
Boz ay 22 fevralda başlayıb ilin qısa və uzun olması ilə bağlı olaraq 20–22 marta qədər davam edir. Bu ay hərəsi 7 gün olmaqla 4 kiçik çilləyə (çilləbeçəyə) bölünür.[4] Kiçik Çillənin qurtarmasından Novruz bayramına, qarayaz ayına qədər davam edir.[5]
Bir əfsanəyə görə keçmiş zamanda il aylara bölünəndə hər aya 32 gün verilir, Boz aya isə 14 gün düşür. Boz ay inciməsin deyə hər ay Boz aya 1 gün verir. Boz az yenə qısa qaldığı üçün bəzi aylar yenə ona gün verir. Ancaq başqa aylardan aldığı üçün günləri hava şəraiti baxımından bir-birinə oxşamır. [6]
— Boz ayın Böyük Çillə və Kiçik Çilləyə cavabı[7]
Havanın dəyişkən keçməsinə görə Boz ay "Alaçalpov", "Ağlar-gülər" adlandırılır. Ayın dəyişkənliyi və sərtliyini vurğulamaq üçün "Boz ay bozara-bozara keçər", "Boz ay boz sifətin göstərir" deyirlər.[5][6] Boz ay dövründə qışın qurtarmasını və təbiətin oyanmasını qeyd etmək üçün ilaxır çərşənbələr qeyd edilir. Bu günlərdə od-ocaq qalanır, insanlar üzərindən atılaraq ağırlıq-uğurluqdan xilas olur.[6]
Boz ay xalq arasında "döl ayı" da adlandırılır. Bu ayda qoyunlar balalayır, quzular mələyir. Dölün başlanmasına görə çobanlar sevinir, şənliklər keçirilirdi. Bu zaman hazırlanan yeməklər kətəməz və sulux, şirniyyat isə qovutdur. Bulama payı göndərilir, oğlan uşağı qoçun üstündə sürüyə salınarsa, sürünün erkəyinin çox olacağına inanılır. [6][8]
İlin necə keçəcəyi Boz aydan bəlli olur. Bu ayda bağ-bağçaya qulluq edilir, otlaqlar səliqəyə salınır, arılar üçün şirə, ruzi payı ayrılır. Boz ayın ortalarında taxıl sahələrinin suvarılması gülənbər, döndərmə, çiçəksuyu adlandırılır. Təzə bağ salanlar şitili bu ayda basdırır.[8]
Boz ay müddətində Novruza qədər evlər təmizlənir, səməni və bayram donu hazırlanır. Havanın tutqun keçdiyini görən uşaqlar Günəşi çağırma mərasimi keçirir, Günəşin övladlarından yazı – Saçlı qızı istəyirlər.[8][9] Qışın çillələri başa çatandan, yazın gəlişinə qədərki dövrdə təzə evlənənlərin otağını bəzəmək üçün və gərdəklik üçün toxunulan xalçaya "çillə şəddəsi" deyirlər.[10]
Azərbaycanda davamlı olaraq Boz ayın çərşənbələri və Novruz bayramı ilə bağlı müxtəlif poçt markaları buraxılmışdır.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|