 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Edita Pyexa (fr. Édith-Marie Pierha; rus. Пьеха, Эдита Станиславовна d.31 iyul 1937; Noyelles-sous-Lens, Fransa) — Sovet və Rus pop müğənnisi, aktrisa. SSRİ xalq artisti (1988).
| Edita Pyexa | |
|---|---|
| pol. Edyta Piecha rus. Эдита Пьеха | |
 | |
| Doğum tarixi | 31 iyul 1937 (87 yaş) |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | müğənni, aktrisa |
| Fəaliyyət illəri | 1955-ci ildən |
| Mükafatları |
                   |
| edyta.ru | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
31 iyul 1937-ci il Fransanın şimalında yerləşən Noyelles-sous-Lansda, Parisdən 200 km məsafədə Polşa ailəsində anadan olmuşdur. 1946-cı ildə anası Felicia Korolevskaya, ögey ata mədənçi Jan Golomb (Jan Gołąb) və kiçik qardaşı 1945-ci il təvəllüdlü[1] Jozef ilə birlikdə Polşaya getdilər, Sileziyanın Boguszov-Qorse qəsəbəsində yaşamağa başladılar. Məktəbdə təhsilini polyak dilində alırdı, Fransada yaşayarkən o dili yalnız danışıq səviyyəsində bilirdi.[2] Eyni zamanda xorda oxuyurdu. Müəllim olmaq istəyən E. Pyexa ona görə də Valbjixdə pedaqoji litseydə oxuyub oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirdi. O həmçinin idmanla məşğul olurdu.[2]
1955-ci ildə, Qdanskdakı bir müsabiqədən sonra SSRİdə oxumağa istiqamət aldı. A. Qertsen adına Leninqrad Pedaqoji İnstitutunu seçdim, lakin SSRİ-yə gəldikdən sonra məlum oldu ki, həmin il Psixologiya kafedrasına qəbul olmur və Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinə daxil olur, oranı 1964-cü ildə bitirir. Universitetin Fəlsəfə fakültəsinin psixologiya kafedrasında oxuyaraq rus dilini öyrənmiş, Polşa icmasının xoruna daxil olmuş və sonradan konservatoriya tələbələri ansamblının rəhbəri A. Bronevitski tərəfindən ansambla dəvət edilmişdir.
Atası Stanislav Pyexa 1904-cü ildə anadan olmuşdu. Mədənçi işləmiş 1941-ci ildə silikozdan rəhmətə getmişdi.[2] Anası Felisiya Korolevska polka rəqsi ilə məşğul olurdu. Böyük qardaşı Pavel Pyexa 1927-ci ildə anadan olmuş, atasının ölümündən sonra üç il minada işləmiş, 1944-cü ildə 17 yaşında vərəm xəstəliyindən vəfat etmişdi. Kiçik qardaşı Jozef Qolomb 1945-ci ildə anadan olub. Birinci əri "Dostluq" vokal-instrumental ansamblının yaradıcısı və lideri, bəstəkar A. Bronevitski olub. O, 8 iyul 1931-ci ildə anadan olmuş, 13 aprel 1988-ci ildə vəfat edib. 1956-cı ildə cütlük evlənmiş, 17 fevral 1961-ci ildə qızı İlona Bronevitskaya anadan olmuşdu. O rəssam, televiziya aparıcısıdır. Nəvəsi Stas Pyexa 13 avqust 1980-ci ildə anadan olmuşdur. 7 yaşınadək Gerulis adlandırılmış Stas müğənni, şairdir. 2013-cü ildə 1982-ci il təvəllüdlü Natalya Suxova ilə ailə qurmuşdu. 22 mart 2014-cü ildə nəticəsi Piter anadan olub. 20 may 1986-cı ildə qız nəvəsi Erika Bystrova anadan olmuşdur. O, Moskva Memarlıq İnstitutunu bitirib, dizaynerdir.[3] Onun uşaqğı — nəticəsi Vasilisa isə 2 oktyabr 2013-cü ildə anadan olub. E. Pyexa 1976-cı ildə A. Bronevitskidən boşanmış, elə həmin il Gennadi Şestakov ilə ailə qurmuşdu. 1944-cü il anadan olub, 1994-cü ildə vəfat edən G. Şestakov qaçış üzrə Xabarovsk bölgəsinin çempionu, KQB kapitanı idi. 1983-cü ildə onunla da boşanan müğənni 1994-cü ildə üçüncü dəfə Vladimir Polyakov ilə ailə qurdu, 2006-cı ildə ayrıldı. O, 1938-ci ildə anadan olub. Rusiya Prezidenti Administrasiyasının analitik mərkəzinin işçisi idi. 2009-cu ildə vəfat edib.
1955–1956-cı illər arasında Yeni il gecəsində Sankt-Peterburq Konservatoriyasında Vladislav Şpilmanın "Qırmızı avtobus" (Autobus czerwony) mahnısı ilə çıxış etdi (polyak dilində). İlk tamaşa polşalı tələbənin qələbəsi idi. Dörd dəfə "encore" mahnısını səsləndirdi və artıq ertəsi gün bütün Leninqrad onu və tələbə yoldaşlarını tanıyırdı. Konsertlər universitetdəki işlərə mane ola bilərdi, ona görə də Edita qiyabi təhsilə icazə almaq üçün Moskvaya təhsil nazirinin qəbuluna getdi və buna nail oldu.[2] 1956-cı ildə "Dostluq" adlandırılan ansamblın solisti oldu. Bu ad ansamblın 8 mart 1956-cı ildə Filarmoniyadakı çıxışından əvvəl müğənninin özü tərəfindən qoyulmuşdu. 1956-cı ildə Leninqrad estrada sənətçiləri ilə birlikdə "Qırmızı avtobus" və "Sevgi gitarı" mahnıları ilə konsertdə rol aldı, eyni ildə ilk qeydləri "Langramplastmass"da (səs saxlama vasitəsi) qeyd edildi. 1957-ci ildə "Dünya mahnıları" proqramında "Dostluq" ansamblı və E. Pyexa qızıl medal, Moskvada keçirilən VI Dünya Gənclər və Tələbələr Festivalının laureatı adını qazandı və bundan sonra peşəkar komanda oldu.
E. Pyexa "Dostluq" qrupu ilə birlikdə Polşa, Çexoslovakiya, Almaniya, Finlandiya, Şərqi Almaniya, Macarıstan, Avstriya, Kuba, Honduras, Boliviya və Peru da daxil olmaqla dünyanın onlarla ölkəsində konsert proqramı ilə çıxış etdi. B. Coquatrixin dəvəti ilə Parisdə "Olimpiya" səhnəsində, Monqolustanda, ABŞda, Əfqanıstanda səhnəyə çıxmışdı.[4]
1959-cu ildə "Dostluq" ansamblı dağıldı, yeni ansambl A. Bronevitskinin sayəsində SSRİ Mədəniyyət Nazirliyindəki bir nümayişdən sonra fəaliyyətini bərpa etdi.[2]
L. Parfyonovun sözlərinə görə, altmışıncı illərin əvvəllərində "xarici qonağın davranışları və illərdi davam edən unudulmaz vurğu zəriflik norması hesab olunur".[5]
1976-cı ilin yayında müğənni A. Bronevitskidən boşandı və "Dostluq" qrupundan ayrıldı. Leninqrad Konservatoriyasının məzunu G. Kleymitsin musiqi rəhbəri olduğu ansamblı təşkil etdi.
A. Flyarkovski, O. Feltsman, M. Fradkin, A. Petrov, Q. Portnov, S. Pojlakov, V. Uspenski, Y. Frenkel, A. Paxmutova kimi bəstəkarların, şairlər R. Rojdestvenski, I. Şaferan, E. Dolmatovski, N. Dobronravov, L. Oshanin, I. Kornelyuk kimi ən yaxşı sovet müəllifləri tərəfindən bir çox mahnıların ilk ifaçısı oldu.
Mahnıları sovet və rus estradasının qızıl fonduna daxil edildi. Bir çox mahnısı Fransa, Kuba, Şərqi Almaniya, Polşa və digər ölkələrin şirkətləri tərəfindən rekord sayda yayımlandı. 40-dan çox ölkədə gəzdi. Kubada, Paris "Olimpiya" səhnəsində iki dəfə çıxış edən (ardıcıl 47 konsert daxil olmaqla) müğənni "Madame Song" adına layiq görülmüş, Boliviya, Honduras, Əfqanıstanda sovet estrada sənətçilərindən ilki olmuşdur.
1968-ci ildə Sofiyada IX Dünya Gənclər və Tələbələr Festivalında müğənni "Böyük Səma" mahnısına görə siyasi mahnı müsabiqəsində üç qızıl medal qazandı və bəstəkar V. Uspenskinin mahnılarından biri festivalın Faşizmlə Mübarizə Komitəsi tərəfindən təşkil olunan yarışmada birinci mükafat aldı. Müğənni elə həmin il SSRİ vətəndaşlığını aldı.
Bir çox Ümumittifaq və beynəlxalq mahnı müsabiqələri və festivallarının münsiflər heyətinin üzvü olan E. Pyexa eyni zamanda SSRİ müğənnilər arasında birinci müğənni idi ki, rus dilində xarici bir mahnı ifa etdi. Səhnəyə çıxıb xalqla danışmağa başlayan, ilk dəfə yaradıcılıq fəaliyyətinin ildönümlərini və doğum gününü səhnədə qeyd edən müğənni kimi yaddaq qalıb.
1983 və 1986-cı illərdə Əfqanıstandakı Sovet Qüvvələri Qrupunun hərbçiləri qarşısında (Kabil, Baqram, Cəlalabad, Kunduz) konsert proqramı ilə çıxış etmişdir. 1997-ci ildə 60 illik yubileyini Sankt-Peterburqun Saray Meydanında bir konsertlə qeyd etdi.
2007-ci ildə 70 illik yubileyini və səhnədəki 50 illik yubileyini Sankt-Peterburqdakı "Oktyabrski" konsert salonunda və Saray meydanında möhtəşəm konsertlərlə qeyd etdi. 16 fevral 2008-ci il tarixində Dövlət Kreml Sarayında bunu davam etdirdi.[6]
31 iyul 2012-ci ildə "Oktyabrski" Konsert Salonunun səhnəsində ikiqat yubiley — 75 il və səhnədə 55 ili qeyd olundu. 14 oktyabr 2012-ci ildə Dövlət Kreml Sarayında onun ildönümü konserti keçirildi.[7] 2012-ci ilin dekabrında Bakıda H. Əliyev sarayında müğənninin "Təşəkkür edirəm, həyat!" adlı konserti keçirildi.[8][9]
2012-ci ildə "Qonşumuz" mahnısının iki versiyası remiksi yayımlandı: biri — Q. Kaos (Qari Kaos) və R. Bernaskoni (Riko Bernaskoni), digəri ingilis qrupu Ultrabeat. "Qonşumuz" mahnısının fransız dilindəki versiyası italyan müğənni İn-Qrid tərəfindən ifa edilmişdir.
11 iyul 2013-cü ildə Vitebskin Yay Amfiteatrı yaxınlığındakı Şöhrət küçəsində E. Piyexanın ulduzunun qoyulmasının təntənəli mərasimi keçirildi.
Rus, Polşa, Alman, Fransız dillərini səlis bilir, dünyanın onlarla dilində oxuyur. Boş vaxtlarında gəzməyi sevir, badminton oynayır, velosiped sürməyi sevir. Müğənninin musiqi üstünlükləri Edit Piafın ifa etdiyi fransız şansonları, sevimli yerli sənətçiləri isə Klaudia Şulzenko, Alexandr Vertinski, Mark Bernes, Leonid Utesovdur. 12 oktyabr 2015-ci ildə Rossiya 1 telekanalında "Ulduz tərəfindən doğulmuş" serialının premyerası baş tutdu. Serialın qəhrəmanının tərcümeyi-halı E. Pyexanın tərcümeyi-halına çox oxşardır.[10]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|