 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Lidiya Pavlovna Yezerskaya (qızlıq soyadı Kazanoviç rus. Лидия Павловна Езерская; 27 may 1866, Mogilyov quberniyası[d] – 30 sentyabr 1915, Yakutsk) — Rusiya inqilabçısı, XX əsrin əvvəllərində Rusiya imperiyasında inqilabi terrorun iştirakçısı. O, Sosialist İnqilab Partiyasının və onun döyüş qanadının üzvü olub.
| Lidiya Yezerskaya | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 27 may 1866 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 30 sentyabr 1915 (49 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası |
| Milliyyəti | rus |
| Dini | ateist |
| Fəaliyyəti | stomatologist[d] |
Lidiya Yezerskaya mənşəcə zadəgan ailəyə məxsus idi. O, 1866-cı il mayın 27-də Mogilyov quberniyasında varlı mülkədarın ailəsində anadan olub. Minsk gimnaziyasını bitirib. XX əsrin ilk illərində o, inqilabi hərəkata qoşulub və o zaman Yezerskaya Sosialist İnqilabçılar Partiyasının (esserlər) terrorçularının əksəriyyətindən xeyli yaşlı idi.
İxtisasca Lidiya Pavlovna diş həkimi idi. O, 1900-cü ildən Sankt-Peterburqda, sonra 1904-cü ildən Moskvada öz stomatoloji kabineti var idi. Onun iş yeri inqilabçıların görüş yeri kimi istifadə olunurdu. Yezerskaya 1904-cü il yanvarın 29-da Serafima Kliçoğlu (V.K.Plehvenin həyatına qəsdin iştirakçısı) işi üzrə həbs edilib. Məhkəmə 1905-ci il martın 30-da Moskvada baş tutub və onunla birlikdə Rivkin və Krumbuqel də mühakimə olunub. Lidiya Yezerskaya 1 il 3 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Lakin o, 17 oktyabr manifestinə əsasən amnistiyaya düşərək azad edilib.
Azadlığa çıxandan sonra Lidiya Yezerskaya o vaxt Sosialist İnqilabçıların Döyüş Təşkilatının rəhbərlərinin olduğu İsveçrəyə yola düşüb. Rusiyaya qayıdaraq, 29 oktyabr 1905-ci ildə Mogilyov qubernatoru N.M.Klingenberqə sui-qəsd cəhdində iştirak edib. Lakin Klingenberq sui-qəsdən sağ çıxmağı bacarıb və yüngül yaralanıb. Yezerskaya 1906-cı il martın 7-də Kiyevdə mühakimə olunub. O, əksər inqilabçılardan fərqli olaraq hərbi məhkəmə deyil, mülki məhkəmə tərəfindən mühakimə edilib. Bu da Lidiya Yezerskayanın nisbətən yüngül cəza almasına səbəb olub. Yezerskaya məhkəmənin qəraı ilə 13 il yarım ağır işlərə məhkum edilib.[1]
Lidiya Yezerskaya cəzasını Nerçinsk qadınların cəzaçəkmə düşərgəsində çəkib.
Lidiya Yezerskaya Kiyevdən Moskvaya Butırka həbsxanasına gətirildikdən sonra orda bir neçə tanınmış qadın inqilabçı və terrorçu ilə tanış oldu. O zaman Aleksandra İzmailoviç, Mariya Spiridonova, Anastasiya Bitsenko, Revekka Fialka və Mariya Şkolnikdə Buturkada həbsdə yatırdılar.[2]
Nerçinsk katorqasında sürgünə göndəriləndə qatar hər bir stansiyadan keçəndə məhbus qatarında “Sosialist İnqilabçılığın Anası”nın olduğunu eşidən izdiham onu salamlayır təntənəli yığıncaqlar və mitinqlər təşkil edirdi. İzmailoviç sonradan xatirələrində bu hadisəni belə xatırlayırdı: "Gündüzlər, axşamlar, gecələr hər dayanacaqda (pəncərələri döyüb bizi oyandırırdılar) – camaat özünü unudacaq dərəcədə sevinirdi. Bizi görməyin sevinci, qadınlara olan məhəbbət insanı vəcdə gətirirdi. Bizi salamlamaq üçün stansiyaya on-yüz minlərlə insan axışıb gəlirdi. Onlar sevinc göz yaşları, bəzən də dəli hönkürtü ilə ağlayırdılar ki, bu da bizə heyrətamiz təsir bağışlayırdı. İçlərindəki alovu, sevinci necə ifadə edəcəklərini bilmədən ona çiçəklər yağdırırdılar. Cırıq və nimdaş paltar geyinən fəhlələr həyəcandan titrəyərək əllərində olan mis sikkələri vaqonun pəncərələrinə uzadırdılar. Stansiyalarda süd satan qadınlar qarovulçulara süd qabları verirdilər - "onları bizim qadınlar üçün götürün" qışqırırdılar. Xanımlar üzüklərini, hörmətli bəylər saatlarını çıxarıb verirdilər. Yadımdadır, bir ayağı qoltuqağa söykənən bir dənizçi, müharibədən qayıdarkən ondan bir neçə siqaret və bir mis sikkə götürmək üçün sədəqə istədi <…> Həmişə olduğu kimi, pəncərələrə sonsuz sayda konfet qutuları, portağal, peçenye (bütün yol boyu şirniyyat atəşinə tutlmuşduq), qəzetlər, sayı bilinməyən çiçəklər və mis, gümüş pullar (bəzən iki-beş qəpiyə qədər) atırdılar. Neçə dəfə bütün stansiyalarda qarşımıza çıxanlara pula ehtiyacımız olmadığını, altı nəfərin heç nəyə ehtiyacı olmadığını söylədik. Xeyli sayda xəz papaqlar əldən-ələ sürətlə dolaşmağa davam etdi və qarovul rəisi polkovnikimizə təhvil verildi" - O.V.Budnitskinin müəllifi olduğu "Rusiyanın qadın terrorçuları. Fədakar qatillər" əsərindən bir parça.[3]
1907-ci ilin qışında terrorçu qadınlar əsasən cinayət törətməkdə günahlandırılan qadınların saxlandığı Maltsevskaya həbsxanasına köçürüldü. Bu əmr məhbuslar arasında hiddət və müqavimətə səbəb oldu. Yezerskaya etiraz əlaməti olaraq intihar etmək niyyətində idi, lakin onu bu tədbirdən əl çəkməyə inandıra bildilər. Maltsevskaya həbsxanasında məhbusların saxlanma şəraiti və məişət şəraiti son dərəcə ağır idi.[4]
Artıq yaşa dolan Yezerskaya vərəmin ağır formasından əziyyət çəkirdi. Mariya Spiridonova "Nerçinsk Cəza Koloniyasındakı Həyatdan" əsərində bum barədə belə yazırdı: "O, vərəm xəstəsi idi və xəstəliyin ən ağır mərhələsini yaşayırdı. Ağır xəstəlik ona çox əziyyət verirdi. Lidiya o qədər nəzərə çarpacaq dərəcədə xəstələndi ki, çoxları onun xəstəliyinin təhlükəsindən belə şübhələnmirdi. Onsuz da qoca, dolğun, çox şən, həmişə diqqət çəkən, kiməsə oxuyan, kiməsə dərs deyən, həmişə zarafatla və dodaqlarında maraqlı söhbətlə, əbədi siqaret üfürüyərək görünən Lidiya haqda "həyatdan kənarda qaldığını" söyləyənlər var idi. Sonda vəziyyət o yerə çatdı ki, biz onun həyati enerjisindən danışdıqca, həkimdən artıq nəfəs almadığı, ancaq hırıltılı ağciyər parçaları haqqında məlumat aldıq".[5]
1909-cu ildə, "Boqodul Komissiyası"nın rəyinə əsasən ağır xəstə olan Yezerskaya azad edilib. Azad edildikdən sonra o, nəzarət altında qalmaqla Transbaikal bölgəsinə göndərilib. 1912-ci ildə isə polis nəzarətində olmaqla Yakutiya bölgəsinə köçürülüb. Azad olunması onun ömrünü bir neçə illiyinə uzadıb. Anastasiya Bitsenko 30 sentyabr 1915-ci ildə bronxial astma xəstəliyindən vəfat edib.[2]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|