Mixail Alpatov - Wikipedia - Ureyim.az

Mixail Vladimiroviç Alpatov 10 dekabr 1902-ci ildə Rusiya imperiyasında, Moskva şəhərində burjua ailəsindən olmuşdur.^[4] O, Moskva vilayətinin Leonovo kəndinin tarixçisi V. A. Kapustinin qardaşıoğlu, Moskva sahibkarı və yerli tarixçi Nikolay Naydenovun bacısı O. A. Naydenovanın nəvəsidir. Yazıçı Aleksey Remizovun ikinci dərəcəli əmisioğludur.^[5]

Alpatov 1919-1921-ci illərdə Moskva Dövlət Universitetinin Tarix və Filologiya fakültəsinin İncəsənət nəzəriyyəsi və tarixi kafedrasında təhsil almışdır. Onun müəllimləri Boris Vipper və Aleksandr Qabriçevski olmuşdur. 1921-1923-cü illərdə Alpatov Gözəl Sənətlər Muzeyində, 1923-1930-cu illərdə isə Rusiya Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və İncəsənət Tarixi İnstitutunda çalışmışdır. 1925-ci ildə köhnə Rusiya rəssamlığı tarixi üzrə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1940-cı ildə isə "Dante və Cotto dövrünün İtaliya incəsənəti" monoqrafiyası ilə doktorluq dissertasiyasını tamamlamışdır. 1943-cü ildə Alpatov Moskva Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində yeni yaradılmış Rusiya İncəsənət Tarixi kafedrasının rəhbəri olmuşdur.^[6] Buna baxmayaraq, Alpatovun əsərlərinə əsasən Aleksey Fyodorov-Davıdovun təsiri ilə yazılan tənqidi rəylər onun universitetdən ayrılmasına səbəb olmuşdur. Nəticədə, Mixail Alpatov, daha sonra qardaşı, bioloq Vladimir Alpatov kimi Moskva Dövlət Universitetini tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır.^[7]

1943-cü ildən ömrünün sonuna qədər Alpatov Vasili Surikov adına Moskva İncəsənət İnstitutunda çalışmışdır. Onun tələbələri arasında məşhur müasir rəssamlar İlya Kabakov və Erik Bulatov olmuşdur.^[8]

Alpatov 9 may 1986-cı ildə Moskvada vəfat etmişdir. O, Vaqankovskoye qəbiristanlığında dəfn edilmişdir.^[9]

Mixail Alpatovun ən məşhur əsəri incəsənət tarixi ilə maraqlanan tələbələr və həvəskarlar arasında hələ də populyar olan üç cildlik “Ümumi incəsənət tarixi”dir. Alpatovun elmi maraq dairəsi son dərəcə geniş idi. O, Andrey Rublevin yaradıcılığı, İtaliya İntibahı problemləri və qədim Yunanıstan incəsənəti haqqında eyni bacarıqla yazmışdır. Alpatovun kiçik incəsənət tarixi “tədqiqat” janrı onun elmi metodunun bir növ vizit kartına çevrilmişdir. Bu metod böyük ölçüdə Hans Zedlmayr və Dmitri Aynalovun tədqiqat prinsiplərini özündə cəmləşdirmişdir. Alpatovun əsərləri təkcə SSRİ-də deyil, xaricdə də tanınmışdır. Onun kitabları dünyanın on yeddi dilində nəşr edilmişdir.^[10]

Alpatovun mühazirələri tələbə auditoriyasında böyük maraq doğururdu, xüsusən də ağır xəstəlik keçirdikdən sonra, həyatının son dövründə belə. Rəssam Eliy Belyutin onun mühazirələri haqqında belə danışmışdır:^[12]

Bundan əlavə, Alpatov Gümüş dövr ənənələrində şeirlər yazmış, əsasən Anri Matissə yaxın tərzdə olan pastel üslubunda rəsmlər çəkmiş, ədəbi məqalələr yazmış və maraqlı memuarlar qoymuşdur. Onun pianoçu Mariya Yudina və filoloq Naum Berkovski ilə yazışmaları vardır.^[13]

Alpatovun 1994-cü ildə vəfatından sonra nəşr edilmiş memuarları fraqmentar xarakter daşıyır. Bu, Alpatov-Kapustin ailəsinin tarixi, alimin çoxsaylı xarici səfərləri, rus və xarici mədəniyyət xadimləri ilə görüşləri və dostluq münasibətləri haqqında canlı və rəngarəng hekayədir. “Xatirələr”də Pablo Pikasso, Mark Şaqal, Aleksandr Benua, Anna Axmatova, Boris Pasternak, Pavel Kuznetsov, Vladimir Favorski, Robert Falk və Konstantin Melnikov kimi şəxsiyyətlər yer alır. Alpatov xüsusilə məşhur incəsənət tənqidçisi Viktor Lazarev ilə münasibətlərinin buludsuz olmadığını qeyd etmişdir. O həmçinin, Andrey Tarkovskinin “Andrey Rublev” filminin məsləhətçilərindən biri olmuş, rejissorla Rusiya ikonu haqqında danışmış, lakin filmin bədii nəticəsindən narazı qalmışdır.^[13]

Alpatov məşhur şəxsIyətlər, az tanınan rəssamlar və incəsənət həvəskarları ilə ünsiyyətdə yüksək demokratiklik nümayiş etdirirdi:

• Очерки по истории портрета. М.; Şablon:Л. 1937.
• Итальянское искусство эпохи Данте и Джотто. М.; Л. 1939.
• Этюды по истории западноевропейского искусства. М.; Л. 1939.
  • Этюды по истории западноевропейского искусства (2-е изд., доп). М.: Изд-во Акад. художеств СССР. 1963.
• Всеобщая история искусств. Т. 1—3. М.; Л., 1948—1955.
• The Russian Impact on Art. N.Y., 1950 (на русском языке эта книга не публиковалась).
• Александр Андреевич Иванов. Т. 1—2. М., 1956.
• Андрей Рублёв. М.: Искусство. 1959.
• Этюды по истории русского искусства. Т. 1—2. М., 1967.
• Матисс (30000 nüs.). М.: Искусство. 1969.
• Андрей Рублёв: альбом (35000 nüs.). М.: Изобразительное искусство. 1972.
• Древнерусская иконопись: альбом. М.: Искусство. 1974.
  • Древнерусская иконопись: альбом (2-е изд). М.: Искусство. 1978.
  • Древнерусская иконопись: альбом (3-е изд). М.: Искусство. 1984.
• Художественные проблемы итальянского Возрождения. М.: Искусство. 1976.
• Этюды по всеобщей истории искусств. Библиотека искусствознания. М. 1979.
• Феофан Грек. М.: Изобразительное искусство. 1979.
  • Феофан Грек (2-е изд). М.: Изобразительное искусство. 1984.
  • Феофан Грек (3-е изд., испр. и доп). М.: Изобразительное искусство. 1990. ISBN 5-85200-187-2.
• Камиль Коро. М.: Изобразительное искусство. 1984.
• Художественные проблемы искусства Древней Греции. М.: Искусство. 1987.
• Немеркнущее наследие: книга для учителя. М.: Просвещение, 1990. — 304 с. ISBN 5-09-001146-X.
• Воспоминания : Творческая судьба. Семейная хроника. Годы учения. Города и страны. Люди искусства. М.: Искусство. 1994. ISBN 5-210-02543-8.

• Алпатов Михаил Владимирович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
• Алпатов Михаил Владимирович // Великий Новгород. История и культура IX—XVII веков: энциклопедический словарь. — СПб.: Нестор-История, 2007. — С. 69.
• Данилова И. Е. Феномен Алпатова // Вопросы искусствознания. 1994. № 4. С. 473—480.
• Дудочкин Б. Н. Вехи творческой судьбы // Вопросы искусствознания. 1994. № 4. С. 481—488.
• Рыков А. В. Михаил Алпатов, или Что такое советское искусствознание? // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики, 2017. № 12(86) — 2.
• Ратников Г. Е. Родословная искусствоведа Михаила Владимировича Алпатова. // Генеалогический вестник. № 62. — СПб. — 2020. — С. 56—61.

• Гусева Э. К. Алпатов Михаил Владимирович в «Православной энциклопедии».
• Данилова И. Е. Учёный, педагог, художник // Художник. — 1983. — № 3. — С. 39—40.
• Соколов М. Н. Алпатов Михаил Владимирович // Культурология. XX век. Энциклопедия в 2 томах. СПб, 1998.
• Филиппова О. Н. Художественное творчество М. В. Алпатова — ученого-искусствоведа и характеристика его ближайшего окружения, на основе архивных источников.
• ОТКЗ.