Pavel Valeryeviç Durov (rus. Павел Валерьевич Дуров; 10 oktyabr 1984[1], Leninqrad[4]) — VKontakte sosial şəbəkə saytının və Telegram proqramının yaradıcısı kimi tanınan rusəsilli Fransa və BƏƏ sahibkarı.[5][6] Nikolay Durovun kiçik qardaşıdır. 29 sentyabr 2022-ci il tarixinə olan məlumata görə onun sərvəti 15,1 milyard ABŞ dolları dəyərindədir.[7] 2022-ci ildə Forbes jurnalına görə BƏƏ-nin ən varlı adamı kimi tanınıb.[8] 2023-cü ilin fevralında Arabian Business onu Dubayın ən güclü sahibkarı adlandırırdı.[9]
Pavel Durov | |
---|---|
rus. Павел Валериевич Дуров | |
![]() | |
Doğum tarixi | 10 oktyabr 1984(1984-10-10)[1] (40 yaş) |
Doğum yeri | |
Uşağı | bilinmir |
Təhsili | |
Fəaliyyəti | informatik, sahibkar |
Fəaliyyət illəri | 2006-cı ildən |
Üzvlüyü | |
![]() |
2014-cü ildə VK-nın baş direktoru vəzifəsindən azad edildikdən sonra[10] bir neçə il ərzində Durov qardaşları Sent-Kits və Nevis vətəndaşları kimi könüllü sürgün[11] kimi dünyanı gəzdilər.[12]
2017-ci ildə Finlandiyanın nümayəndəsi kimi Dünya İqtisadi Forumunun Gənc Qlobal Liderlər qrupuna qoşulub.[13][14] Durov 2021-ci ilin avqustunda Fransa vətəndaşlığına qəbul edilib və buna görə də hazırda Avropa İttifaqı vətəndaşlığına sahibdir.[15]
Pavel Durov Leninqradda anadan olub, lakin uşaqlığının çox hissəsini atasının işlədiyi İtaliyanın Turin şəhərində keçirib.[16] 2006-cı ildə Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirmişdir. Durovun erkən həyatı və karyerası "Durov Məcəlləsi: Əsl Hekayə" və "VK və onun yaradıcısının əsl hekayəsi" kitablarında ətraflı təsvir edilmişdir.[17]
Pavel Durovun babası Semyon Petroviç Tulyakov İkinci Dünya müharibəsində iştirak edib. 65-ci piyada alayının tərkibində Leninqrad cəbhəsində Krasnoborski, Qatçinski və başqa yerlərdə döyüşlərdə iştirak etmiş və üç dəfə yaralanmışdır. O, "Qırmızı ulduz" ordeni,[18] 2-ci dərəcəli "Vətən müharibəsi" ordeni[19] və I dərəcəli "Böyük Vətən Müharibəsi" ordeni ilə təltif olunmuşdur.[20] Müharibədən sonra isə həbs olunmuşdur.[21]
Durovun atası Valeri Semenoviç Durov filologiya elmləri doktorudur və bir çox elmi məqalələrin müəllifidir. 1992-ci ildən Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin klassik filologiya kafedrasının müdiridir.[22] 2022-ci ilin martında Durov yazırdı ki, "Anam tərəf Kiyevdəndir. Onun qızlıq soyadı İvanenkovdur və bu günə qədər Ukraynada çoxlu qohumlarımız yaşayır".[23]
2024-cü il 25 avqust tarixində Fransada saxlanılıb.[24] Durovun şəxsi təyyarəsi uçuş-enmə zolağına enərkən Paris hava limanında həbs edilib. Durovu daşıyan şəxsi təyyarənin Azərbaycandan havaya qalxdığı açıqlanıb. 29 avqustda zaminə buraxılıb. Onun Fransadan çıxması qadağan edilib, 5 milyon avro girov ödəməli və həftədə iki dəfə polisə məlumat verməlidir.
2006-cı ilin əvvəllərində Facebook-dan ilhamlanaraq VKontakte sosial şəbəkəsini qurmuşdur.[25] Pavel Durov və qardaşı vaxtlarının çoxunu VKontakte üçün ayıraraq şirkətin dəyərini 3 milyard dollardan çox artırdılar.[26] 2011-ci ilin dekabrında Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin təklifini rədd etdiyinə görə Sankt-Peterburq prokurorluğuna izahat vermək üçün çağırıldı. 2013-cü ilin dekabrında VK hissəsinin 12%-ni Rusiyanın əsas internet şirkətinin sahibi olan İvan Tavrinə satması üçün təzyiq altına alındı. Daha sonra şirkətin 52% hissəsini Mail.ru şirkətinə satdı.16 sentyabr 2014-cü ildə Mail.ru şirkətin bütün səhmlərini aldı və VKontakte şirkətinin tək sahibi oldu.[27][28]
1 aprel 2014-cü ildə Durov istefa ərizəsini idarə heyətinə təqdim etdi,[29][30] əvvəlcə istefa etdiyinin şirkət tərəfindən təsdiqlənməsi səbəbi ilə bunun fevral ayında başlayan Ukrayna böhranı ilə əlaqəli olduğuna inanılırdı. Bununla belə, Durov özü bunun 3 aprel 2014-cü ildə bir aprel zarafatı olduğunu iddia etdi.[31][32][33][34]
16 aprel 2014-cü ildə Durov açıq şəkildə Ukrayna etirazçılarının məlumatlarını Rusiyanın təhlükəsizlik orqanlarına təhvil verməkdən və Aleksey Navalnının VKontakte-dəki səhifəsini bloklamaqdan imtina etdi. Bunun əvəzinə müvafiq sifarişləri öz VKontakte səhifəsində yerləşdirdi, tələblərin qanunsuz olduğunu iddia etdi.[35][36]
21 aprel 2014-cü ildə Durov VK-nın baş icraçı direktoru vəzifəsindən azad edildi.[37] Durov daha sonra şirkətin Vladimir Putinin müttəfiqləri tərəfindən faktiki olaraq ələ keçirildiyini iddia etdi. Durov daha sonra Rusiyanı tərk etdi və geri dönmək planı olmadığını və ölkənin bu anda internet biznesi ilə uyğunsuz olduğunu bildirdi.[38]
Rusiyanı tərk etdikdən sonra Mərkəzi Amerikadakı Sent-Kits və Nevis ada ölkəsindən vətəndaşlıq aldı. Vətəndaşlıq üçün ölkəyə 250 min dollar pul yatırdı. İsveçrə banklarından 300 milyon dollarlıq nağd pul əldə etti.[39] Bu onu əvvəlcə Berlində yerləşən və şifrəli mesajlaşma xidmətinə yönəlmiş növbəti şirkəti Telegram-ı yaratmağa yönəltdi. Daha sonra, Stiv Cobsun dul arvadı Laurene Povell Cobs da daxil olmaqla investorlarla birlikdə 1.7 milyard dollarlıq bir başlanğıc toplayaraq "Gram" kriptovalyutasını və TON platformasını işə salmağa çalışdı. Lakin bu təşəbbüslər federal məhkəmələr tərəfindən dayandırıldı.[40]
Pavel Durov libertarist siyasi baxışlara sadiqdir, vegeteriandır. Rusiya təhsil sistemində islahatların aparılmasının tərəfdarıdır; məlumat sahəsində vergilərin ləğvi; viza sisteminin, qeydiyyat və hərbi xidmətə çağırışın ləğvi; gömrük rüsumlarının azaldılması; bölgələrə tam muxtariyyət verilməsi; həmçinin andlılar məhkəməsinin açıqlığı üçün. O, Ernesto Çe Qevara və Stiv Cobsdan ilham alır və dini inanc olaraq, bəzi mənbələrə görə pastafaryanizm, digərlərinə görə dzen məktəbinin tərəfdarıdır.
10 oktyabr 2017-ci il tarixində, Pavel Durov ad günündə uzun illər əvvəl imtina etdiyi və fikrincə şüuru mənfi təsir edən yeddi şeydən danışdı: alkoqol; heyvan əti; tabletlər və istənilən əczaçılıq məhsulları; nikotin və digər dərmanlar; qəhvə, qara və yaşıl çay, energetik içkilər; fastfud, şəkər, qazlı içkilər; televiziya və onun analoqları.
2011-ci ildə 27 yaşı mübasibətilə Vikimedia Fonduna 1 milyon dollar bağışlayıb.[41]
Bəzi qərb medialarına görə Durova Rusiyanın Mark Zukerberqi adı verilmişdir.[42][43][44]
2014-cü ilin avqust ayında Durov 30 yaşın altındakı ən perspektivli Şimali Avropa lideri seçildi.[45]
21 iyun 2018-ci ildə Qazaxıstan Jurnalistlər Birliyi "senzuraya və dövlətin vətəndaşların pulsuz onlayn yazışmalarına müdaxiləsinə qarşı prinsipial mövqeyinə görə" Durovu mükafatlandırdı.[46]
2018-ci ildə Fortune jurnalı Durovu "40 yaşın altındakı 40" siyahısına daxil etdi, bu da illik ən nüfuzlu gənclərin reytinqidir.[47]