 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Əbu Abdillah Səid ibn Cübeyr ibn Hişam əl-Əsədi (ərəb. سعيد بن جبير; 665[1], Kufə – 714[1][2], Vasit, Vasit mühafəzəsi) — hədis və təfsir sahələrindəki rəvayətləri ilə tanınan tabiin.[3]
| Səid ibn Cübeyr | |
|---|---|
| ərəb. سعيد بن جبير | |
 | |
| Doğum tarixi | 665[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 714[1][2] |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | başın kəsilməsi |
| Elm sahələri | fiqh, təfsir |
Hicri 45-ci ildə (665) Məkkədə[3] və ya Kufədə anadan olub. Abdullah ibn Abbasdan, Abdullah ibn Ömərdən, Abdullah ibn Zübeyrdən, Ədi ibn Xətim ət-Taidən, Əbu Səid əl-Xudridən, Amr ibn Meymundan və Əbu Əbdürrəhman Suləmidən elm öyrənib. Əbu Saleh əs-Səmman, Mücahid ibn Cəbr, İkrimə əl-Bərbəri, Simək ibn Hərb, Zöhri, Meymun ibn Mehran, Amr ibn Dinar, Əbu İshaq əs-Səbii, Əməş, Əyyub əs-Sixtiyani ona tələbəlik etmişlər.[4] Əməvilərə qarşı olduğu üçün Həccac ibn Yusif tərəfindən edam etdirilmişdir.
Hədis tənqidçiləri tərəfindən "siqa", "alim", "abid" və "zahid bir şəxs" olaraq adlandırılan Səid, başda hədis, təfsir və fiqh olmaqla İslam elmlərində dominant hesab edilmiş və "şeyxül-uləmə" (ərəb. شيخ العلماء; azərb. alimlərin şeyxi) adlandırılmış, "Kütübi-sittə" və digər hədis məcmuələrində onun nəql etdiyi rəvayətlərə yer verilmişdir.
Səidin "Mushafü Səid ibn Cübeyr" adı ilə tanınan bir Qurani-Kərim nüsxəsinin mövcud olduğu, qiraət elmini müəllimi Abdullah ibn Abbasdan "ərz" yolu ilə öyrəndiyi, Ramazan aylarında imamlıq etdiyi zaman bir gecə Abdullah ibn Məsudun, bir gecə Zeyd ibn Sabitin, bir gecə isə başqa bir şəxsin qiraətinə uyğun şəkildə namaz qıldırdığı qeyd olunur. Məşhur yeddi qiraət imamından biri olan Əbu Amr ibn Əla qiraət elmini ondan öyrənmişdir.[5] Onun oxunuş tərzinə dair nümunələr hədis mənbələrində və rəvayət təfsirlərində yer verilmişdir.[6]
Əbu Xətim ər-Razinin bildirdiyinə görə, xəlifə Əbdülməlik ibn Mərvan, Səid ibn Cübeyrdən bir Quran təfsiri yazmasını istəmiş, o da bu sahədə ilk sistemli təfsir olan əsərini qələmə alaraq xəlifəyə təqdim etmişdir. Bu əsər sonralar Əta ibn Dinar tərəfindən rəvayət edilmişdir.[7] Həccac ilə mübarizəyə başladığı (80/699) tarixdən əvvəl yazıldığı məlum olan bu təfsirdəki rəvayətlər Əbd ibn Humeyd, Məhəmməd ibn Cərir ət-Təbəri, İbnül-Münzir ən-Nisaburi, İbn Əbu Xətim, Əbul-Fida ibn Kəsir və Süyuti kimi rəvayət təfsirçiləri tərəfindən nəql olunmuşdur.
Səid ibn Cübeyr, mütəşabih, mübhəm və mücməl ayələri təfsir edərkən ilk olaraq onları açıqlayan mübəyyən və müfəssəl ayələrə müraciət etmiş, hədislərə də yer vermişdir. Lakin bəzən hədis eşitmədiyi şəxslərdən rəvayət edərkən aradakı ravini atlamışdır. Sənədi qeyd edilməyən xəbərlərin etibarlı bəzi hədis mənbələrində mövcud olduğu bildirilməkdədir. Bəzən İsrailiyyat mənbələrinə əsaslanaraq izahlar vermiş, şeirlə dəlil gətirmiş, müxtəlif səhabələrin fikirlərinə müraciət etmiş, ayələrin nazil olma səbəbləri, nəsx və mənsub məsələlərinə yer vermişdir. Haqqında rəvayət olmayan ayələrin təfsirində isə dilçilərin fikirlərinə əsaslanmış, öz fikirlərini bildirərkən bəzən sözlərini and içərək təsdiqləmişdir. Səidin fəraiz (miras hüququ) elmində dərin bilik sahibi olduğu, müəllimi Abdullah ibn Ömərin ona yönəldilən fəraiz suallarını Səidə havalə etdiyi də qeyd olunur.
Xətib Əli ibn Hüseyn əl-Haşimi,[8] Salam Məhəmməd Əli əl-Bayati,[9] Məhəmməd Əbdürrəhim,[10] Sezai Özəl,[11] Məhəmməd ibn Abdullah əz-Zahim,[12] Əli Akpınar,[13] Əli ibn Hüseyn Səvadi Məşhur,[14] Orxan Karmış, Fəxri Gökcan, Həsən əs-Səid və başqaları onun haqqında kitab, məqalə və doktorluq dissertasiyası qələmə almışlar.
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|