 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Udaqava Yoan (宇田川 榕菴?, 9 mart 1798[1] və ya 7 mart 1798[2], Edo[d][2] – 22 iyun 1846[2], Edo[d]) – Yaponiya alimi və həkimi.[3] Qərb elmlərini öyrənmişdir.[3] O, "Yaponiya botanikasının atası" hesab olunur.[4]
| Udaqava Yoan | |
|---|---|
| yap. 宇田川榕菴 | |
 | |
| Doğum tarixi | 9 mart 1798[1] və ya 7 mart 1798[2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 22 iyun 1846[2] (48 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Udaqava Yoan 1798-ci ildə Yaponiyanın Oqaki hanında doğulmuşdur.[3] Atası Ezava Yoci həkim idi.[4] O, kiçik yaşlardan etibarən təbiətşünaslığa maraq göstərməyə başlamışdır. Atasının etirazlarına baxmayaraq,[5] Tokuqava şoqunluğunun tərcüməçisi Baba Sacurodan holland dili dərsləri almışdır.[3] 1811-ci ildə Qərb tibbi üzrə həkim Udaqava Şinsay tərəfindən övladlığa götürülmüşdür.[5] Babanın ölümündən sonra holland dili dərslərinə Yoşio Çuciro ilə davam etmişdir.[5]
Udaqava 1817-ci ildə Tsuyama klanının rəsmi həkimi postunu qəbul etmişdir.[5] 1822-ci ildə həkim Adaçi Çoşunun qızı olan Adaçi Seyo ilə evlənmişdir.[5] 1826-cı ildə şoqunluğun astronomiya şöbəsinin tərcüməçisi olmuş və holland ensiklopediyalarından birinin tərcüməsində iştirak etmişdir.[3] Holland dili ilə yanaşı alman, yunan, rus, ingilis və latın dillərində də oxumuşdur.[3][5] O, ingilis dilini təkmilləşdirmək üçün 1822-ci ildə Takahaşi Kaqeyasudan icazə alaraq Britaniyaya məxsus "Saracen" gəmisində üç gecə keçirmişdir.[5]
Udaqava xarici dilləri, xüsusilə də, holland dilini öyrəndikdən sonra Qərb dünyasının əsərlərini yapon dilinə tərcümə etməyə başlamışdır.[5] Babanın təsiri altında "Roşioci on ko" (azərb. "Rus hərfləri və səsləri haqqında traktat") əsərini yazmışdır.[5] Holland dilində ustalaşdıqdan sonra 1816-cı ildə "Kohi ne setsu" (azərb. "Kofe haqqında məqalə"), 1819-cu ildə isə "Engerisu şarien ko" (azərb. "İngiltərədə Epsom duzu haqqında araşdırma") məqalələrini yazmışdır.[5] Naqasakidə xolera epidemiyası başlayanda və heç kim bunun qarşısını almağın yolunu bilməyəndə o, 1822-ci ildə xoleraya qarşı mübarizədən bəhs edən "Korea morubusu setsu" məqaləsini yayımlamışdır.[5]
Udaqava Niderlandla elmi mübadilələr apararaq Yaponiyanı Qərb dünyasının botanika elmi ilə tanış etmişdir.[4] 1822-ci ildə yazdığı "Botanika kyo" (azərb. "Botanika sutrası") Yaponiyada Qərb botanikasına dair ilk əsərdir.[4] O, Kristian Lüdviq və Herman Burhave kimi botaniklərdən təsirlənərək bütün bitkiləri bitki-heyvan modeli ilə başa düşməyin mümkünlüyünü müdafiə etmişdir.[4] Alman botanik Filip Frans fon Ziboldun rəhbərliyi altında 1834-cü ildə üç cildlik "Şokuqaku keyqen" (azərb. "Botanikanın prinsipləri") əsərini yayımlamışdır.[4] Bu əsərdə sadə botanika terminlərini yapon dilinə tərcümə etmiş və bitki fiziologiyasından danışmışdır.[4] Udaqava botanika rəssamı da olmuşdur.[4] 1825-ci ildə yayımlanmış "Şokubutsu şasey zufu" (azərb. "Bitki rəsmlərinin albomu") əsərinə onun tərəfindən çəkilmiş 82 bitki rəsmi daxildir.[4]
Udaqava farmakologiya, kimya, zoologiya, tarix, dilçilik, coğrafiya, texnologiya, musiqi və riyaziyyat sahələrinə də maraq göstərmişdir.[5] 1828-ci ildə "Konçu tsuron" (azərb. "Entomologiya haqqında traktat") əsərini yayımlayaraq Yaponiyanı müasir entomologiya ilə tanış edən ilk şəxs olmuşdur.[5] Vilyam Henrinin "Təcrübi kimyanın elementləri" əsərini holland dilindən tərcümə edərək "Seymi kayso" (1837) adı ilə yayımlamışdır.[3] Bu kitab Yaponiyada sistematik kimyaya dair ilk kitabı olmuşdur.[6] Yaponiyada hələ də istifadə olunan kimyəvi terminlərin çoxu bu kitabdan qaynaqlanır.[6]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|