 |
 |
Ureyim.az |  |
 |
Ənuşirəvan İbrahimi (12 may 1926, Astara, Gilan ostanı – 13 sentyabr 1987, Tehran) — siyasətçi, repressiya qurbanı. 21 Azər hərəkatının iştirakçısı Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin üzvü, Tudə Partiyasının İdarə Heyətinin üzvü.
| Ənuşirəvan İbrahimi | |
|---|---|
.jpg) | |
 | |
| 1981 – 1987 | |
| |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 12 may 1926 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 sentyabr 1987 (61 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, tarixçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1982-ci ildə siyasi fəaliyyətinə görə həbs olunub, 1987-ci ildə Tehranda Evin həbsxanasında edam olunub.
Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru Firudin İbrahiminin qardaşıdır.
.jpg)
Ənuşirəvan Qəni oğlu İbrahimi 1926-cı il mayın 12-də Astarada anadan olub.[1][2] İbtidai təhsilini Astarada almağa başlasa da atası Nəhavəndə sürgün edildiyi üçün təhsilini orada davam etdirib.[3][4]1943-cü ildə Tudə Partiyasının gənclər təşkilatına üzv olub.[4][5] Azərbaycanda 21 Azər hərəkatı qalib gəldikdən sonra burada Azərbaycan Milli Hökuməti quruldu. Bundan sonra Ənuşirəvan İbrahimi Təbrizə gələrək burada təsis edilmiş Polis Akademiyasında təhsil almağa başlayıb.[3]
1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları fədailər tərəfindən dayandırıldı.[6] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[7][8] Bundan sonra Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[9][10] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[7][9][11] Ənuşirəvan İbrahimi də öz qardaşı Firudin İbrahimi ilə birlikdə bu dəstələrin təşkilində iştirak edib.[12] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[10][13]
1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[14][15] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[15] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[14][15] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[16][14] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[17][18] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[19][20][21] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[22][23] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[16][23]
Qardaşı Firudin İbrahiminin tapşırığı ilə ailəsini Sovet Azərbaycanına keçirən Ənuşirəvan İbrahimiyə geri qayıtmağa icazə verməyiblər.[24] Bakıya gəldikdən sonra Bakı Dövlət Universitetinə daxil olub və tarix üzrə təhsil alıb.[24] Moskvada "İran Xalq Partiyasının 1944–1946-cı illərdə irticaya qarşı mübarizəsi (İXP-nin parlamentdə və hökumətin tərkibində fəaliyyəti timsalında)" adlı dissertasiya işini müdafiə edərək alimlik dərəcəsi qazanıb.[24] 1947-ci ildə Bakıda Azərbaycan Demokrat Partiyasının Mərkəzi Komitəsi bərpa olundu.[25] Ənuşirəvan İbrahimi də partiyanın işində fəallıq göstərir və onun mərkəzi komitəsinə seçilir.[4][26] Dəfələrlə ADF-nin cavanlar təşkilatı adından dünya demokrat cavanlarının beynəlxalq konfrans və seminarlarında iştirak edib.[26][27]
1953-cü il avqustun 28-də İranda baş vermiş dövlət çevrilişindən sonra rejiminin təhlükəzislik qüvvələri tərəfindən şiddətli təqiblərə məruz qalan Tudə Partiyası rəhbərləri və üzvləri xaricə mühacirət edirlər.[28] 1960-cı il avqust ayının 1–2-də ADF və İXP MK-nın üzvlərinin iştirakı ilə "Vəhdət konfransı" keçirilir və ADF öz adını və MK-sını saxlamaq şərtilə İXP-nin Azərbaycan Əyalət komitəsi kimi təsdiq olunur.[29] Konfransın qərarı ilə Şərqi Almaniyada siyasi fəaliyyətlə məşğul olan Əmirəli Lahrudi Azərbaycana qayıdır və onun yerinə Berlinə Ənuşirəvan İbrahimi göndərilir.[29] O, 1978–1979-cu illər inqilabı baş verənə kimi İXP İcraiyyə Heyətinin üzvü olaraq bu partiyanın İranla qonşu olan Türkiyə, Hindistan və bu kimi bir neçə ölkədə olan təşkilatlarının işlərinə rəhbərlik edib.[29]
İran İslam İnqilabı nəticəsində şahlıq rejimi devrildikdən sonra Ənuşirəvan İbrahimi Şərqi Almaniyadan İrana gəlib.[4][30][31] İXP-nin şəhər, vilayət və əyalət təşkilatları bütün ölkə üzrə fəaliyyətini bərpa edərək işə başlayır.[31] Ənuşirəvan İbrahimi da Təbrizdə İXP-nin Azərbaycan Əyalət Təşkilatının — Azərbaycan Demokrat Firqəsinin katibi kimi fəaliyyətə başlayıb.[31] Bu dövr ərzində firqənin rəsmi mətbu orqanı olan "Azərbaycan" qəzeti fəaliyyətini bərpa edib.[31][32] "Yoldaş" və "Dədə Qorqud" jurnalları nəşrə başlayıb.[33] 300-dən çox üzvü olan ""Azərbaycan şairlər və yazıçılar cəmiyyəti" yaradılıb.[33][34]
1981-ci ildə Tehranda baş tutmuş Tudə Partiyasının 17-ci plenumunda partiyanın idarə heyətinə 9 nəfər seçilir.[35] Onlardan biri də Ənuşirəvan İbrahimi olub.[5][27][35] 1982-ci ilin əvvəllərində 3.000-dən çox firqə üzvü, eləcə də Tehranda olan Ənuşirəvan İbrahimi və mərkəzi komitənin digər üzvləri həbs olunub.[36] Ənuşirəvan İbrahimi 1987-ci il sentyabrın 13-də Tehrandakı "Evin" həbsxanasında edam olunub.[27] Tehranın şərq hissəsində yerləşən Misgərabad qəbiristanlığında edam olunmuş digər solçularla birlikdə dəfn edilib.[27]
Ənuşirəvan İbrahiminin atası Qəni İbrahimi Fatimə Şirvani ilə ailə qurub. Bu evlilikdən 3 qız 2 oğlan övladları olub.[37] Qəni İbrahimi siyasətlə məşğul olub.[38] 1918-ci ildə Ədalət Partiyasının Astara şöbəsini təsis edib.[39][40] 1920-ci il iyul ayında Ənzəli şəhərində Ədalət partiyasının ilk konqresində iştirak etdikdən sonra İran Kommunist Partiyasının Astara şöbəsini təsis edib.[38][40] Siyasi fəaliyyətinə görə daim təqib olunub. 1931-ci ildə həbs olunub. Ərdəbilədə saxlanıldığı müddətdə işgəncələrə məruz qalıb. Sirr verməsin deyə özünü yandıraraq intihar edib. Amma onu xilas edə biliblər.[41][42] Daha sonra isə Təbrizə aparılıb.[43] Bir müddət Təbrizdə həbsxanada cəza çəkdikdən sonra Tehranda yerləşən Qəsri Qacar həbsxanasına köçürülüb.[38] 2 il sonra xəstələndiyi üçün Nəhavənd şəhərinə sürgün edilib.[44] Sürgündə olmasına baxmayaraq fəaliyyətini davam etdirib.[38] 1941-ci ildə Tudə Partiyası qurulduqdan sonra partiyanın Nəhavənd şöbəsini yaradıb.[40] 1946-cı ilin dekabr ayında yenidən həbs olunub.[45] Həbsdə ikən ağır işgəncələrə məruz qalıb.[38] 1958-ci ilin dekabr ayında azadlığa buraxıldıqdan sonra zəhərlənərək öldürülüb.[38]
Qardaşı Firudin İbrahimi jurnalist və hüquqşünas olub.[46][47][48] Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin üzvü[49] və Azərbaycan Milli Hökumətinin baş prokuroru olub.[50][51] "Azərbaycanın qədim tarixi haqqında", "Sülh uğrunda" kitablarını yazıb.[52] Şah qoşunu Təbrizə daxil olduqdan sonra Təbrizi tərk etməyib. 4 fədai ilə birlikdə Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Mərkəzi Komitəsinin binasında səngər quraraq bir neçə gün onlara və qarətçilərə qarşı döyüş aparıb.[53][54] 1946-cı il dekabrın 15-də güllələri bitdiyi üçün həbs olunublar.[54] 1947-ci ilin may ayının 22-də Təbrizdə, Gülüstan bağında dar ağacından asılıb.[55][56][57][58]
Bakıda Rəfiqə xanım Axundova ilə ailə qurub.[26] Bu evlilikdən Firudin, Fuad və Fəramərz adlarında üç oğlu dünyaya gəlib.[26]
 |
 |
UREYIM.AZ |  |
 |
|
